Phá cố chỉ là một loại dược liệu có vị đắng cay và tính ôn, không độc. Đặc biệt, phá cố chỉ có tác dụng làm tăng bạch cầu trong máu và có thể chữa trị các vấn đề như đái dầm, đi tiểu nhiều lần, di tinh và liệt dương. Liều dùng thông thường là từ 6 – 15g mỗi ngày dưới dạng thuốc sắc, thuốc bột hoặc viên hoàn.
Mô tả về cây phá cố chỉ
Đặc điểm thực vật
Phá cố chỉ là một loại cây thân thảo, cứng, có thân có cạnh và lông, ít phân nhánh. Cây có thể cao đến 1 mét và lá chét mọc đơn độc, hình trái xoan. Mép lá có răng thô và hai bên mặt chứa nhiều tuyến màu đen, hình mắt chim. Hoa của phá cố chỉ có màu tím và nhiều hoa kết thành chùm hình trứng. Quả đậu của cây có hình dẹp, đun, và sần sùi với hạt đơn dính vào vỏ quả, có màu nâu đen hoặc đen bóng.
Phân bố
Phá cố chỉ là loài cây bản địa của Ấn Độ, nhưng hiện nay cây được trồng rộng rãi trong nước ta để làm thuốc chữa bệnh.
Bộ phận dùng
Hạt của cây được sử dụng làm dược liệu.
Thu hái và sơ chế
Hạt phá cố chỉ thường được thu hoạch vào mùa thu, sau đó được phơi khô, tách vỏ và cuộng để lấy hạt. Chất lượng tốt của dược liệu là những hạt khô, mẩy, đen chắc, có mùi thơm hơi nồng và chứa nhiều dầu. Dược liệu nên được bảo quản trong hũ kín hoặc túi ni lông, ở nơi thoáng mát và khô ráo.
Thành phần hóa học
Phá cố chỉ chứa nhiều thành phần hóa học như tinh dầu, coumarin, alkaloid, sterol, raffinose, bavachin, isobavachalcone, bakuchiol và một số hoạt chất khác.
Vị thuốc phá cố chỉ
Tính vị
Phá cố chỉ có vị đắng cay, tính ôn và ấm, và không có độc tố.
Quy kinh
Phá cố chỉ có khả năng quy vào các kinh như thận, túc dương minh bị, tỳ, thủ quyết âm túc, thái âm và mệnh môn, và tâm bào lạc.
Tác dụng dược lý và chủ trị
Theo y học cổ truyền, phá cố chỉ có tác dụng ôn thận, cường dương và cố tinh. Thuốc cũng được sử dụng để chữa trị tiêu chảy, đau lưng, di tinh, ho lao, viêm phế quản, đi tiểu nhiều lần và đái dầm ở trẻ em.
Nghiên cứu hiện đại cũng đã chỉ ra nhiều công dụng tuyệt vời của phá cố chỉ, bao gồm:
- Tác động tích cực lên hệ tim mạch: Phá cố chỉ có khả năng làm giãn động mạch vành và cải thiện chức năng đông máu của động mạch vành.
- Tăng cường hệ miễn dịch: Dược liệu này thúc đẩy sản xuất các tế bào bạch cầu hạt và ức chế tác nhân gây bệnh như trực khuẩn lao và tụ cầu vàng – trắng.
- Làm tăng sắc tố da: Phá cố chỉ kích thích mạch máu giãn nở và tăng cường dinh dưỡng đến nuôi da, từ đó làm tăng sắc tố da.
- Chống lại sự phát triển của tế bào ung thư: Tinh dầu phá cố chỉ thể hiện khả năng kháng ung thư và ức chế sự tăng sinh của các tế bào gây ung thư.
- Ngăn ngừa thụ thai và tăng trọng lượng tử cung.
Phá cố chỉ có thể được sử dụng dưới dạng thuốc chữa bệnh.
Cách dùng và liều lượng
Liều lượng thông thường được khuyến cáo là 6 – 15g mỗi ngày. Phá cố chỉ có thể được sử dụng dưới dạng thuốc sắc, thuốc bột, dung dịch bôi ngoài da hoặc viên hoàn tùy thuộc vào loại bệnh.
Bài thuốc chữa bệnh có phá cố chỉ
Dưới đây là một số bài thuốc chữa bệnh sử dụng phá cố chỉ:
- Chữa giảm bạch cầu trong máu: Sử dụng phá cố chỉ tán bột, trộn mật và làm thành viên hoàn. Mỗi lần uống 1-3 viên x 3 lần/ngày. Dùng trong 4 tuần liên tục.
- Chữa tinh khí dễ ra: Dùng phá cố chỉ và thanh diêm với liều lượng bằng nhau. Sao vàng, nghiền bột mịn. Dùng 1 lần mỗi ngày, mỗi lần hòa 6g với nước cơm uống.
- Trị đái dầm ở trẻ em do bàng quang hư hàn: Chuẩn bị phá cố chỉ số lượng lớn, sao vàng, tán bột mịn. Mỗi tối lấy 1,5g pha với nước nóng uống.
- Chữa suy nhược cơ thể, hư lao: Lấy 480g phá cố chỉ đổ ngập rượu vào ngâm trong 1 đêm. Sau đó, trộn thêm vào 1 thăng mè. Cho thuốc vào chảo nóng sao cho đến khi hạt mè hết nổ thì ngừng. Lấy phá cố chỉ, bỏ mè. Cuối cùng, tán bột phá cố chỉ, nấu chung với giấm và vo thành viên hoàn. Uống thuốc với rượu nóng, muối loãng khi bụng đang đói.
- Điều trị tiêu lỏng nhiều lần trong ngày do tỳ thận hư suy: Chuẩn bị 240g phá cố chỉ sao vàng, 120g nhục đậu khấu nghiền bột mịn, và táo giã nhuyễn. Trộn các thành phần và làm thành viên hoàn to cỡ đầu ngón tay út. Ngày uống 50 – 70 viên lúc đói bụng. Nên sử dụng nước cơm để uống thuốc.
- Chữa đau lưng do thận hư:
- Cách 1: Tán 30g phá cố chỉ thành bột mịn. Mỗi ngày lấy 9g uống chung với rượu nóng.
- Cách 2: Kết hợp 30g phá cố chỉ với 3g mộc hương. Tán bột và uống với liều lượng như trên.
Dù phá cố chỉ là một dược liệu từ thiên nhiên, tuy nhiên, cần lưu ý một số điểm khi dùng:
- Kiêng kỵ: Không nên sử dụng phá cố chỉ cho những người bị viêm loét dạ dày tá tràng, viêm loét đại tràng và các vấn đề về đường tiêu hóa, phụ nữ bị rong kinh hoặc bị trĩ xuất huyết, đái ra máu, yếu xương, hoặc âm hư hỏa vượng.
- Chú ý khi sử dụng: Nên tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi sử dụng phá cố chỉ và dùng thuốc kiên trì đúng liều lượng. Khi dùng phá cố chỉ bằng cách bôi ngoài, không nên dùng thuốc quá đậm đặc hoặc thoa liên tục nhiều lần trong ngày để tránh gây kích ứng. Ngoài ra, cần thận trọng khi kết hợp với thuốc hoặc dược liệu khác để tránh tác động tiêu cực đối với sức khỏe.
Phá cố chỉ là một dược liệu tự nhiên với nhiều tác dụng chữa bệnh hữu ích. Tuy nhiên, hiệu quả của nó có thể thay đổi tùy thuộc vào cơ địa của mỗi người, và việc sử dụng phá cố chỉ để chữa bệnh nên được tham khảo ý kiến của bác sĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
Article provided by www.lrc-hueuni.edu.vn.