Tài liệu tài nguyên thực vật ở Đông Nam Á
Chào mừng bạn đến với bài viết hôm nay! Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá về cây Macaranga tanarius, một loài cây đặc biệt có rất nhiều ứng dụng hữu ích. Mời bạn đọc tiếp để khám phá sự kỳ diệu của loài cây này!
Những tên gọi phổ biến
Trước khi đi vào chi tiết, hãy cùng xem qua những tên gọi phổ biến của cây Macaranga tanarius:
- Hairy mahang (Tiếng Anh)
- Brunei: sedaman buta buta
- Indonesia: hanuwa (Ambon), mara (Sundanese), tutup ancur (Javanese), mapu (Batak)
- Malaysia: kundoh, mahang puteh, tampu (bán đảo)
- Papua New Guinea: tabi, tabu (New Britain)
- Philippines: binunga, biluan (Tagalog), himindang (Bikol), kuyonon (Bisaya)
- Thailand: hu chang lek (miền đông nam), lo khao, mek (bán đảo), ka-lo (Malay, Yala), paang (Chantaburi)
- Vietnam: bach dâu nam, mã rạng
Xuất xứ và phân bố địa lý
Cây Macaranga tanarius có phạm vi phân bố rất lớn, từ quần đảo Andaman và Nicobar, Đông Dương, miền nam Trung Quốc, Đài Loan và quần đảo Ryukyu, Thái Lan, khắp vùng Malesia, đến miền bắc và miền đông Australia và Melanesia. Nó phổ biến ở Đông Nam Á (miền nam Thái Lan, tỉnh bán đảo Malaysia) và trên nhiều đảo của Malesia (ví dụ như Sumatra, Borneo, quần đảo Lesser Sunda, Sulawesi, New Guinea, trên toàn bộ quần đảo Philippines).
Công dụng
Cây Macaranga tanarius có rất nhiều ứng dụng hữu ích. Vỏ cây chứa chất tannin được sử dụng để làm cứng lưới cá. Lưới cá ngâm trong nước sắc vỏ cây sẽ chịu đựng được tác động của nước biển trong thời gian dài. Ở Indonesia, lá cây đã được báo cáo có thể nhuộm thảm màu đen, tương tự như các loài cây Euphorbiaceae khác.
Vỏ và lá cây được rộng rãi sử dụng ở Philippines để chuẩn bị một loại đồ uống lên men gọi là “basi” được làm từ mía đường. Ở Sumatra, quả cây được thêm vào nước đường lên men khi đun sôi, cải thiện chất lượng đường mía sản xuất. Ở Indonesia và Philippines, cây kết dính từ vỏ được sử dụng như keo, đặc biệt để kết nối các bộ phận của nhạc cụ.
Gỗ không được sử dụng quy mô lớn, nhưng ở Sumatra nó được sử dụng để làm thang để hái tiêu và ở Philippines ván gỗ dùng để làm giày, trong khi ở Malaysia nó được sử dụng để xây nhà tạm thời. Vỏ cây được sử dụng để làm hũ đựng thực phẩm ở Sumatra.
Cây còn có tác dụng trong lĩnh vực y học. Ở Philippines, rễ bột được sử dụng làm chất kích thích thông mát để điều trị sốt và nước sắc từ rễ được sử dụng để điều trị chảy máu phổi. Ở Moluccas (Indonesia) và New Britain (Papua New Guinea), lá cây đã được sử dụng trong điều trị nội bệnh sỉ và như một chất gây sảy thai. Ở bán đảo Malaysia, lá cây được giã nát và đắp vào vết thương, và nước sắc từ rễ được sử dụng trong điều trị sốt. Ở Brunei, khói từ việc đốt lá cây được coi là một chất đối phó tổng quát của cơ thể.
Tính chất
Hàm lượng tannin trong vỏ cây không cao, chỉ vượt qua 2%. Điều này làm cho vỏ cây không thích hợp để làm da thuộc, nhưng lại phù hợp để làm cứng lưới cá. Việc thêm lá của cây Macaranga tanarius vào mía đường lên men thúc đẩy quá trình lên men của mật đường mía và do đó tăng hiệu suất rượu của nước uống được chế biến từ đó. Thân cây và lá chứa diterpenoid (chẳng hạn như macarangonol), triterpenoid (chẳng hạn như friedelin, √ü-amyrin) và steroid (chẳng hạn như sitosterol). Vỏ cây chứa axit ellagic, một thành phần tannin.
Gỗ cây mềm và nhẹ, khoảng 500 kg/m3 khi khô. Nó không bền và không kháng côn trùng, nhưng khá dai. Gỗ có vân thẳng hoặc chỉ hòa quyện hơi sâu, kết cấu tương đối mịn và đồng đều.
Thực vật học
- Một loại cây nhỏ đến trung bình, cây đực và cây cái một riêng biệt, cao tới 20 m, thường ngắn hơn nhiều; cành khá dày, mờ, có lông khi còn trẻ.
- Lá xen kẽ; lá mỏng, hình tròn, 8-32 cm × 5-28 cm, đầu tròn, đầu nhọn, nguyên, đôi khi có răng cưa hoặc hơi tách biệt, có các gân đặc trưng, lông khi còn trẻ; cuống lá dài 6-27 cm, có lá bắp lớn ở gốc.
- Hoa mọc thành chùm nhiều hoa, nở ở kẽ lá; hoa đực rất nhỏ, nhiều hoa trong một chùm, có (3-)5-6(-10) nhị, hoa cái ít trong một chùm, có cả lá bao nhiều lớp, cơ quan phôi thai có hình quả trứng nhỏ, có tuyến bạch huyết, 2 buồng và 2 nhụy lớn.
- Quả là một quả túi chứa 2 hạt, đường kính khoảng 1 cm, có gai mềm dài, có tuyến màu vàng bên ngoài.
- Hạt tròn, đường kính khoảng 5 mm, nhiều nếp gấp.
Cây Macaranga tanarius là một loài cây phụ thuộc vào gió để thụ phấn.
Một số loài khác trong chi Macaranga ở Malesia chứa đủ lượng tannin để có thể được sử dụng để làm cứng lưới cá hoặc da thuộc. Một trong số đó là cây Macaranga triloba, giàu tannin nhưng có vẻ không được sử dụng để làm cứng lưới cá.
Sinh thái học
Cây Macaranga tanarius thường rất phổ biến trong rừng phụ, đặc biệt là trong khu vực khai thác gỗ. Nó cũng được tìm thấy trong rừng mở, bụi rậm, rừng làng và cây bãi biển. Nó phát triển trên đất phù sa, loamy và cát, thường trên vùng đồng bằng, nhưng ở Java nó cũng được tìm thấy ở độ cao lên đến 1500 m.
Xử lý sau khi thu hoạch
Sau khi cây bị đốn, vỏ cây được gỡ bỏ thành miếng lớn, cắt thành sợi có kích thước khoảng 1.5 m × 0.2 m và phơi khô dưới ánh nắng mặt trời. Các miếng vỏ cây được đóng gói thành bó và bán để làm cứng lưới cá hoặc để sử dụng trong việc chuẩn bị đồ uống “basi” ở Philippines. Lá cây được thu thập từ dưới gốc cây và phơi khô và đôi khi được sử dụng cho mục đích trên.
Triển vọng
Cây Macaranga tanarius chưa được sử dụng rộng rãi, nhưng nó vẫn có thể phục vụ nhiều mục đích: như vật liệu làm da thuộc, keo dán, phụ gia cho các loại đồ uống, gỗ xây dựng và trong y học. Có vẻ như nên nghiên cứu về các khía cạnh khác nhau của việc sử dụng tiềm năng của loài cây này, loài cây phổ biến địa phương trong các loại đồng cỏ bị ảnh hưởng mạnh bởi con người.
Tác giả
- Purwaningsih & S. Sukardjo
- S. Aggarwal
Trên đây là một số thông tin hữu ích về cây Macaranga tanarius. Hy vọng bạn đã thấy thú vị và hấp dẫn! Đừng quên truy cập www.lrc-hueuni.edu.vn để biết thêm thông tin và tìm hiểu về những thú vị khác trong thế giới cây cỏ.
Nguồn: “Macaranga tanarius (PROSEA)” – Plant Resources of South-East Asia
