Chay Bắc bộ, hay còn được gọi là Chay vỏ tía (Artocarpus tonkinensis A. Chev ex Gagnep), thuộc họ Dâu tằm (Moraceae). Đây là một loại cây gỗ cao lên đến 15m, thân nhẵn, mọc thẳng, phân cành nhiều. Với hình dạng và quả hấp dẫn, Chay Bắc bộ là một loại cây có nhiều công dụng như thức ăn, thuốc lá, và cả thuốc chữa bệnh.
Mô tả cây Chay Bắc bộ
Cây Chay Bắc bộ có lá xanh mọc so le, xếp thành hai hàng. Phiến lá có hình trái xoan hoặc bầu dục, dài từ 7-15cm, rộng từ 3-7cm, đầu nhọn, gốc tròn, gân nổi rõ, và mặt dưới có lông ngắn màu hung. Hoa của cây chỉ mọc đơn độc ở nách lá. Quả của cây có hình dạng gần tròn, cuống ngắn, màu vàng, và thịt quả mềm màu hồng, vị chua. Hạt của quả to và chứa nhiều nhựa dính.
Cây Chay Bắc bộ thường có hoa vào tháng 3-4 và quả vào tháng 7-9.
Công dụng và cách sử dụng
Quả và rễ của cây Chay Bắc bộ đều có thể được sử dụng. Quả chay chín có thể dùng ăn sống, nấu canh chua hoặc phơi khô để nấu canh. Quả chay cũng được sử dụng trong y học dân tộc để chữa phổi nóng, ho ra máu, thổ huyết, chảy máu mũi, đau họng, hoặc dạ dày thiếu toan, kém ăn. Nếu không có quả chay tươi, người ta có thể sử dụng quả chay khô hoặc rễ chay sắc uống.
Rễ chay của cây, chủ yếu là vỏ rễ, cũng được sử dụng trong y học dân tộc. Rễ chay thường được dùng để chữa tê thấp, đau lưng, mỏi gối và rong kinh, bạch đới. Đồng thời, rễ chay cũng có tác dụng làm chắc chân răng. Liều dùng thông thường là 20-40g dạng thuốc sắc.
Cách sử dụng đơn thuốc
-
Đau lưng, mỏi gối: Sử dụng 20g lá và rễ Chay, 15g Thổ phục linh, 16g Thiên niên kiện. Sắc vật liệu với 600ml nước, còn lại sau khi sắc là 200ml. Chia thành 2 lần uống trong ngày.
-
Rong kinh, bạch đới: Sử dụng 50-60g rễ Chay và rễ Cỏ tranh. Sắc nước uống.
Ghi chú: Tùy địa phương, người ta còn sử dụng những loài cây khác để ăn trầu như Artocarpus gomezianus Wall. (A. masticata Gagnep.), cũng được gọi là Chay, lá của loài cây này cũng thường được sử dụng để chữa đau lưng mỏi gối.
Nguồn: www.lrc-hueuni.edu.vn
