Thiên thảo, còn được biết đến với các tên gọi khác như Sơn kiểm, Cỏ thiên thảo, Phòng phong thảo, Hy kiểm, Thổ hoắc hương, là một loại cây thiên nhiên có rễ sống dai và thân vuông. Cây thiên thảo có một số đặc điểm độc đáo và các thành phần hóa học quan trọng, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe con người.
Mô tả cây Thiên thảo
Cây Thiên thảo là một loại cây mọc leo lâu năm, có rễ sống dai và thân vuông, có gai rất nhỏ. Cây thiên thảo có lá mọc vòng 4 lá (thực tế là lá mọc đối, với lá kém phát triển, trông giống như 4 lá mọc vòng). Phiến lá hình bầu dục đầu nhọn, dài từ 2-4cm và rộng từ 2,5-3cm, mép lá cũng có gai, gân lá hình cung. Hoa của cây Thiên thảo nhỏ màu vàng nhạt, mọc thành xim dài từ 3-20cm ở đầu cành hoặc kẽ lá. Quả của cây tròn, màu đen, chứa 1-2 hạt hình cầu, có đường kính 4mm, hõm ở giữa và lưng phình lên. Cây thiên thảo thường ra hoa và kết quả trong tháng 9-11.
Phân bố, thu hoạch và chế biến
Cây Thiên thảo mọc hoang dại ở khắp nơi trong nước ta. Ngoài ra, cây cũng mọc ở nhiều nước nhiệt đới châu Á. Người ta thường hái bộ phận trên mặt đất của cây Thiên thảo, sau đó sử dụng tươi hoặc phơi khô để sử dụng.
Công dụng và tác dụng của Thiên thảo
Theo y học cổ truyền, cây thiên thảo có vị thuốc đắng và tính hàn quy vào kinh can. Cây thiên thảo có công dụng lương huyết, chỉ huyết, và hành ứ hoạt huyết. Có một số trường hợp mà cây Thiên thảo được sử dụng trong y học cổ truyền như:
- Chữa các chứng xuất huyết do có thể có nhiệt: Thiên thảo có thể được sử dụng đơn độc hoặc phối hợp để giúp ngăn chặn các trường hợp xuất huyết như chảy máu chân răng, chảy máu cam, và chảy máu đường tiêu hóa.
- Mất kinh nguyệt do huyết ứ: Dùng thiên thảo phối với các loại dược liệu như hương phụ và xuyên khung có tác dụng hoạt huyết hóa ứ, giúp giải pháp huyết ứ gây mất kinh nguyệt hoặc kinh nguyệt tới chậm, đau bụng dưới.
- Chấn thương gây ra các vết bầm tím: Thiên thảo có thể giúp giảm đau và nhanh chóng làm mờ các vết bầm tím.
Theo y học hiện đại, cây Thiên thảo cũng có nhiều tác dụng hữu ích. Ví dụ như:
- Tác dụng cầm máu: Cây thiên thảo đã được chứng minh có tác dụng cầm máu và tăng quá trình đông máu trong các thí nghiệm với động vật.
- Tác dụng kháng khuẩn: Thiên thảo có tác dụng ức chế vi khuẩn như tụ cầu vàng, phế cầu khuẩn và trực khuẩn.
- Tác dụng giảm ho, long đờm: Sắc của cây thiên thảo cho chuột nhắt uống có tác dụng cầm ho và làm loãng đờm.
- Tác dụng trên cơ trơn: Thiên thảo có tác dụng làm tăng co bóp tử cung và tăng co cơ bàng quang, có thể được sử dụng để thúc đẩy sỏi ra khỏi đường tiểu.
- Tác dụng làm tăng bạch cầu: Chất glucozit có trong cây Thiên thảo có tác dụng làm tăng bạch cầu ngoại vi.
- Tác dụng chống ung thư: Chất RA (được chiết xuất từ thiên thảo) có tác dụng chống ung thư dòng bạch cầu của chuột nhắt, ung thư đại tràng và phòng chống di căn của tế bào ung thư.
Liều lượng và cách dùng Thiên thảo
Thiên thảo được sử dụng như một vị thuốc bổ, lợi tiểu, giúp ăn ngon cơm và điều kinh. Người ta thường dùng 2-5g thiên thảo dưới dạng thuốc bột, có thể chế thành cao nước mềm và uống với liều 0,3-1g/ngày. Đặc biệt, khi uống cây thiên thảo, xương của người uống cũng có màu đỏ.
Bài thuốc chữa bệnh từ Thiên thảo
- Trị chảy máu răng sau khi nhổ răng: Dùng bột Thiên thảo rắc lên miếng gạc đắp vào vị trí răng vừa nhổ, rồi cắn chặt sau 1-2 phút để cầm máu.
- Trị tắt kinh do nguyên nhân huyết ứ, sau sinh huyết hôi không xuống hết: Dùng Thiên thảo 20g sắc uống hàng ngày. Khi có kinh thì dừng.
- Bài dùng để trị xích bạch đới: Dùng bài thuốc gồm hoài sơn 20g, long cốt, xuyến thảo căn, hải phiêu tiêu, mẫu lệ mỗi loại 12g. Sắc uống chia ba lần trong ngày.
- Trị các trường hợp bị chảy máu, nhất là xuất huyết đường tiêu hóa trên: Thiên thảo, tử chu thảo, bạch cập liều ba vị bằng nhau, nghiền riêng thành bột mịn, trộn đều, tiệt trùng trong 15 phút bằng nhiệt. Mỗi lần dùng 8g, ngày uống 3 lần. Vết thương chảy máu bên ngoài thì lấy một lượng vừa đủ rắc lên vết thương và ấn nhẹ.
Bảo quản Thiên thảo
Cây Thiên thảo nên được bảo quản ở nơi khô ráo và thoáng mát để đảm bảo chất lượng và độ tươi mới của cây.
Trên đây là những thông tin về đặc điểm, hình ảnh, công dụng và các bài thuốc từ Thiên thảo. Tuy nhiên, để bài thuốc mang lại tác dụng điều trị cao và hạn chế tác dụng phụ, người bệnh nên tham khảo chuyên gia về cách dùng và liều lượng. Hy vọng những thông tin mà www.lrc-hueuni.edu.vn chia sẻ sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về loại dược liệu này.
