Cây Đuôi chuột là một loại dược liệu có tên khoa học là Stachytarphela jamaicencis (L.) Vahl, thuộc họ Cỏ roi ngựa (Verbenaceae). Theo Đông y, loại dược liệu này có vị hơi đắng, tính hàn, và có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu tiện. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thêm thông tin về công dụng cũng như cách sử dụng của cây Đuôi chuột.
Tổng quan về cây Đuôi chuột
Mô tả dược liệu
Cây Đuôi chuột còn được gọi là Điềm thông, Bôn bôn, Đũa bếp, Cỏ đuôi lươn, Mạch lạc, Hải tiên và Giả mã tiên… Đây là một loại cây thảo, sống hàng năm, cao khoảng 1m. Thân cây mọc đứng, phân cành nhiều. Cành non gần vuông, phủ lông thưa.
Lá mọc đối, có hình trái xoan hoặc hình trứng, gốc thuôn, đầu nhọn hoặc hơi tù, mép khía răng ở 2/3 phía trên. Hai mặt lá nhẵn hoặc có ít lông ở mặt dưới, mặt trên sẫm bóng có cuống lá mảnh dài 1cm.
Cụm hoa mọc ở ngọn thân và đầu cành thành từng bông nhỏ. Quả của cây có hình dạng nang và hơi dài. Mùa hoa quả của cây là từ tháng 4 đến tháng 6.
Cây Đuôi chuột có màu tím đặc trưng và phân bố nhiều nơi trên thế giới.
Phân bố, sinh thái
Chi Stachytarphela Vahl có vài chục loài, phân bố chủ yếu ở vùng nhiệt đới châu Mỹ. Ở Việt Nam, cây Đuôi chuột là một loài cây rất phổ biến, phân bố ở khắp các tỉnh đồng bằng và vùng núi, đến độ cao khoảng 1000m.
Cây thích sáng và ẩm, thường mọc từ hạt vào cuối mùa xuân trên đất ẩm, ở các bãi hoang trong rừng, ven đồi, nương rẫy và ven đường đi. Đuôi chuột sinh trưởng nhanh, ra hoa quả nhiều, và hạt có khả năng nảy mầm mạnh. Ở nhiều nơi, cây Đuôi chuột mọc tập trung gần như thuần nhất, lấn át các loại cây thảo khác.
Thành phần hóa học
Cây Đuôi chuột chứa glucosid stachytarphin, 6-hydroxyluteolol-7-diglucoronid, apigenol, 7-glucoronid và alcaloid.
Cây Đuôi chuột trị bệnh gì?
Trong các thí nghiệm về dược lý, cao nước lá của Đuôi chuột có tác dụng làm giảm vận động, gây mất điều hòa, an thần, giảm đau, sa mi mắt và giảm thân nhiệt cho chuột cống trắng.
Cao ethanol và thân tươi của cây Đuôi chuột có tác dụng chống co thắt và làm dãn mạch.
Cao ethyl acetat của lá cây làm chậm sự sinh trưởng của bọ gậy muỗi Aedes aegypti và cũng có hoạt tính diệt ấu trùng ve Boophilus microplus.
Theo Đông y, cây Đuôi chuột có vị hơi đắng, tính hàn, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu tiện.
Cây được dùng để chữa đái buốt, đái ra sỏi và viêm đường tiết niệu. Liều lượng dùng hàng ngày là từ 20 – 40g cây khô, sắc uống.
Lá tươi của cây (40g), sau khi giã nhỏ, vắt lấy nước cốt uống dần để chữa viêm họng và đau mắt sưng đỏ. Lá cũng có thể được giã đắp lên da để chữa mụn nhọt sưng tấy.
Ở Lào và Campuchia, người ta dùng bột lá Đuôi chuột xoa lên cơ thể để trị sốt.
Ở Ấn Độ, cây Đuôi chuột được coi là thuốc trị giun, bệnh hoa liễu, loét, viêm quầng, phù, đau dạ dày và nôn mửa.
Cách sử dụng cây Đuôi chuột
Cây Đuôi chuột có thể sử dụng toàn bộ, thu hái quanh năm, rửa sạch, cắt ngắn rồi phơi khô.
Bài thuốc có cây Đuôi chuột
Đây là một loại dược liệu với nhiều công dụng đã được người dân ứng dụng để chữa các chứng bệnh thường gặp. Bạn đọc có thể tham khảo các bài thuốc dưới đây.
Chữa phong thấp đau xương
Cây Đuôi chuột (20 – 30g), dây đau xương và cốt toái bổ (mỗi thứ 20 – 30g). Sắc uống hàng ngày trong một tháng.
Trị mụn nhọt và viêm da có mủ
Chuẩn bị Bọ mắm và ngưu tất (mỗi vị 60g), cây Đuôi chuột (90g). Rửa sạch các thành phần, sau đó giã nát và đắp lên vùng da cần điều trị.
Chữa viêm hầu họng
Dùng cỏ Đuôi chuột tươi, ngâm rửa với nước muối để làm sạch. Sau đó để ráo, giã nát, thêm đường vào, ngậm nuốt lấy nước.
Chữa bầm tím và đau nhức do chấn thương
Chuẩn bị Cỏ cứt lợn và cây Đuôi chuột (mỗi thứ một ít). Giã nát hai loại cây, sau đó đắp lên vùng đau nhức, cố định lại bằng băng gạc. Thay băng gạc mỗi ngày một lần.
Trị khí hư, bạch đới
Chuẩn bị Bạch đồng nữ và bạc thau (mỗi vị 20g), rễ cây Đuôi chuột (40g). Rửa sạch các nguyên liệu, sau đó sắc chia thành 2 – 3 lần uống trong ngày.
Trị thấp khớp gây tê bì chân tay, đau mỏi xương khớp
Thành phần gồm Dây đau xương, thương nhĩ tử (mỗi vị 10g), cây Đuôi chuột (40g) và hạt gấc (10 hạt). Sắc uống hàng ngày trong một tháng.
Trị chứng nước tiểu vàng, vàng da, sốt do gan
Rau má, cây chó đẻ, rau diếp cá và cây Đuôi chuột (mỗi vị 40g). Rửa sạch tất cả các nguyên liệu và sắc uống.
Trị nhiễm giun ở trẻ nhỏ
Dùng rễ cây Đuôi chuột ép lấy nước uống.
Trị sốt rét
Dùng lá Đuôi chuột, sắc lấy nước uống hàng ngày.
Trị tiêu chảy, viêm đường tiết niệu và ho
Dùng cây Đuôi chuột khô (20 – 30g). Sắc với 1 lít nước đun cho đến khi còn lại 500ml. Chia nước sắc thành nhiều lần uống và dùng trong ngày.
Cây không chỉ có ngoại hình đẹp mà còn có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe.
Lưu ý, kiêng kỵ khi sử dụng cây Đuôi chuột
- Không nên dùng cây Đuôi chuột cho những người có huyết áp thấp, đường huyết thấp và phụ nữ đang mang thai.
- Dược liệu này có tính hàn, nên cần thận trọng khi dùng trong thời gian dài, đặc biệt là đối với những người có khí hư và hàn hư.
Cây Đuôi chuột là một vị thuốc Nam quý được ứng dụng trong nhiều bài thuốc chữa bệnh. Để tận dụng tối đa tác dụng của dược liệu này trong quá trình điều trị, người dùng nên tham khảo ý kiến của các chuyên gia về liều lượng và thời gian sử dụng. Bài viết này đã cung cấp định nghĩa và thông tin về tác dụng của cây Đuôi chuột. Hy vọng rằng những thông tin này sẽ hữu ích cho độc giả.
Article based on the content from www.lrc-hueuni.edu.vn.
