Ngày nay, khi nói đến alcaloid, người ta thường hiểu đó là những chất hữu cơ có chứa Ni-tơ, có tính kiềm và thường được lấy từ thực vật. Tuy nhiên, định nghĩa này đã không đủ sát thực tế, vì alcaloid còn có nhiều đặc tính khác như: có dược lực rất mạnh, tạo kết tủa với một số thuốc thử, và có phản ứng kiềm.
Alcaloid không phổ biến trong tất cả các loại thực vật, chỉ xuất hiện ở một số ít loại thực vật. Trong tổng số các loại thực vật đã được biết đến, alcaloid xuất hiện rất ít. Chúng thường xuất hiện ở các cây hai lá mầm và đặc biệt là ở một số cây thuộc các họ như Mao lương, A phiến, Cà phề, Mã tiền và Hoa môi.
Tỉ lệ alcaloid trong dược liệu thường chỉ khoảng từ 1-10%, trong khi một số trường hợp đặc biệt như cây Canhkina và thuốc phiện có tỷ lệ alcaloid lên đến 16-20%.
Alcaloid có nhiều lợi ích khác nhau và đã được nghiên cứu rất nhiều trên toàn thế giới. Có tới hơn 800 chất alcaloid được tìm thấy trong 111 họ cây khác nhau. Tuy nhiên, tính chất lý hóa của chúng có sự khác biệt rõ rệt, trong khi tính chất sinh học của chúng động vật và thực vật đã được tìm hiểu kỹ lưỡng.
Việc xác định và định lượng alcaloid trong các loại dược liệu cũng là một mảng nghiên cứu quan trọng. Có nhiều phương pháp như đo acid, phân tích cân và phương pháp sắc ký cột để xác định alcaloid.
Tổng quan về dược liệu chứa alcaloid đã cung cấp cho chúng ta cái nhìn sơ bộ về tính chất và quan trọng của alcaloid trong thực vật. Hiểu rõ về alcaloid đồng nghĩa với việc hiểu thêm về sự đa dạng và giá trị của thế giới thực vật.
