Hương thảo, hay còn được gọi là Tây dương chổi, có tên khoa học là Rosmarinus officinalis L. và thuộc họ Hoa môi – Lamiaceae.
Mô tả
Hương thảo là một cây nhỏ cao khoảng 1-2m, phân nhánh và mọc thành bụi. Lá của cây này là nhiều, hẹp, có hình dải và dai, có mép gập xuống, không có cuống, màu xanh sẫm và nhẵn ở mặt trên, còn mặt dưới thì có lông rải rác màu trắng. Hoa của cây xếp thành từ 2-10 bông ở các vòng lá, dài khoảng 1cm, có màu lam nhạt và chút chấm tím ở phía trong các thuỳ. Cả cây có mùi rất thơm.
Nơi sống và thu hái
Cây hương thảo xuất hiện chủ yếu ở vùng Địa Trung Hải và được trồng nhiều ở Nam Âu châu, Tây Á và Bắc Phi. Gần đây, loại cây này cũng đã được nhập trồng ở nước ta, đặc biệt là tại một số tỉnh miền Trung và miền Nam. Thường thì cây được trồng bằng cách giâm cành hoặc gieo hạt. Khi thu hoạch, chúng ta dùng các ngọn có hoa, sao khô hoặc phơi khô và đập nhẹ để lấy được lá. Ngoài ra, lá tươi của cây cũng có thể được sử dụng làm gia vị.
Thành phần hóa học
Cây hương thảo chứa tinh dầu và tanin. Tinh dầu của cây này chiếm khoảng 0.5% trên cây khô, từ 1.1-2% trong lá và 1.4% trong hoa. Tinh dầu này chứa các thành phần chính như a-pinen (chiếm khoảng 80%), terpen, borneol, acetat bornyl, camphor, cineol và một sesquiterpen (caryophyllen). Nếu tinh dầu được cất mới, nó sẽ là một chất lỏng không màu hoặc màu vàng nhạt, và sau đó dần sẽ sậm lại và cứng lại. Tinh dầu này có thể hoà tan trong rượu với tỷ lệ bất kỳ. Cây hương thảo cũng chứa choline, một glucosid không tan trong nước, một saponosid acid, các acid hữu cơ như citric, glycolic, glyeeric và hai heterosid là romaside và romarinoside, và cũng có acid rosmarinic.
Tính vị, tác dụng
Hương thảo có vị chát, tính nóng, mùi thơm nồng và hơi cay. Loại cây không chỉ có tính tẩy uế và chuyển máu với liều thấp, mà còn kích thích sự tiết dạ dày và ruột cũng như có tác dụng lợi tiểu. Tuy nhiên, với liều cao, cây hương thảo có thể gây co thắt và chóng mặt. Tinh dầu của cây có tác dụng thông ruột, lợi mật và lợi tiểu. Những tác dụng này của hương thảo được cho là do sự có mặt của acid rosmarinic và các flavonoid, đồng thời, nó cũng có những tính chất chống oxi hóa cũng nhờ vào acid rosmarinic.
Công dụng và phối hợp
Ở châu Âu, lá hương thảo thường được sử dụng để làm pommat và thuốc xoa trị thấp khớp và đau nửa đầu. Nước hãm lá hương thảo (nấu một nắm lá trong 1/2 lít nước để chiết hết thuốc) có thể dùng để rửa vết thương nhiễm trùng và vết thương lâu khỏi. Nước hãm này cũng có tác dụng lợi tiểu và kích thích sự tiết mật. Lá tươi của cây hương thảo cũng có thể được sử dụng làm gia vị.
Ở Philippin, hương thảo cũng rất được ưa chuộng. Các nước hãm từ lá cây này được sử dụng để điều trị viêm giác mạc nhẹ bằng cách rửa mắt 3-4 lần trong ngày. Ngoài ra, cây cũng được sử dụng để tắm và giảm triệu chứng của bệnh như thấp khớp, xuất tiết và bại liệt. Toàn cây cũng có khả năng kích thích và lợi trung tiện trong trường hợp trướng bụng và khó tiêu.
Tinh dầu hương thảo được sử dụng làm thuốc lợi trung tiện ở Ấn Độ. Ngoài ra, tinh dầu này cũng được sử dụng làm thành phần trong Eau de Cologne, và nó được cho là giữ độ bóng của tóc và có chất kích thích khuyếch tán. Tuy nhiên, thường chỉ sử dụng đắp ngoài với liều 3-5 giọt.
Đó là nhưng bí mật thú vị về cây hương thảo. Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm về cây hương thảo hoặc tìm mua loại cây này, hãy ghé thăm www.lrc-hueuni.edu.vn.
