Hoa Bóng nước không chỉ là một loài cây làm cảnh quyến rũ mà còn là một vị thuốc quý được sử dụng trong Đông y để điều trị bệnh. Với khả năng trừ thấp, thông kinh và hoạt huyết hiệu quả, cây Bóng nước đã trở thành một điểm đặc biệt trong việc chăm sóc sức khỏe. Hãy cùng tôi khám phá đặc điểm, công dụng và cách sử dụng của loại dược liệu này.
1. Giới thiệu về cây Bóng nước
- Tên gọi khác: Nắc nẻ, móng tay lồi, bông móng tay, phượng tiên hoa, cấp tính tử…
- Tên khoa học dược liệu: Herba Impatiens balsamina L.
- Họ khoa học: Thuộc họ Bóng nước -Balsaminaceae.
1.1. Đặc điểm sinh trưởng và thu hái
Phân bố:
- Bóng nước là loài cây mọc hoang xuất hiện ở nhiều nơi trên thế giới như miền nam Trung Quốc, Ấn Độ…
- Ở Việt Nam, cây được trồng làm cảnh tại nhiều vườn ở khắp nước ta.
- Thuộc loài thực vật ưa khí hậu nhiệt đới, sinh trưởng phát triển mạnh vào mùa hè, ưa ẩm nhưng không chịu úng.
- Loại đất thích hợp nhất là đất có tính hơi chua, tơi xốp, màu mỡ và thấm nước tốt, không bị nấm mốc.
- Trong tự nhiên, cây sinh sản bằng hạt. Vào mùa hè, cây ra hoa ở kẽ lá, rồi cho một chùm quả. Quả có nhiều hạt. Khi quả chín, hạt phát tán xung quanh gốc, mọc thành nhiều cây con.
- Trong trồng trọt, hạt giống phải được chọn từ cây bố mẹ cho ra nhiều hoa, hoa có màu sắc sặc sỡ, đẹp và không bị sâu bệnh hại. Hạt đem ngâm vào nước ấm có nhiệt độ từ 50 – 60 độ C trong 4 – 5 tiếng đồng hồ, sau đó vớt hạt ra đem đi gieo trồng.
Thu hoạch:
- Người ta dùng thân và cành làm thuốc.
- Mùa hạ và mùa thu, hái cây trừ bỏ rễ, lá và hoa quả, phơi hay sấy khô hoặc nhúng vào nước đun sôi rồi phơi hay sấy khô.
- Một số trường hợp nhân dân có thể dùng dược liệu tươi.
- Hạt của cây bóng nước (cấp tính tử) cũng là một loại thuốc quý. Sau khi hái quả về, đem đập lấy hạt và dùng phơi khô hoàn toàn. Sau khi phơi, hạt thường có hình trứng hoặc hình tròn dẹt, mặt ngoài có màu xám hoặc nâu, có những nốt trắng nhỏ, nhân hạt màu xám nhạt. Hạt có vị nhạt, hơi đắng, không mùi.
Ở Việt Nam, Bóng nước được trồng làm cảnh tại nhiều vườn ở khắp nước ta.
1.2. Mô tả toàn cây
Bóng nước là loại cỏ mọc hàng năm, có thể cao 40cm. Lá mọc so le, có cuống, hình mác, đầu nhọn, mép có răng cưa rất rõ, dài 7-8cm, rộng 2-2.5cm. Hoa mọc ở nách lá lưỡng tính không đều, thường có màu trắng, hồng, tím hoặc đỏ. 5 lá đài cùng màu với tràng, không đều. Lá đài trước hình cựa. 5 cánh, 5 nhị, chỉ nhị ngắn, bao phấn dính sát nhau chung quanh nhuỵ. 5 lá noãn hợp thành bầu thượng 5 ô, mỗi ô đựng nhiều noãn. Quả có dạng hình bầu dục, đầu nhọn, có chia khía, lớp da ngoài có lông nhám, khi còn nhỏ có màu xanh sậm, càng lớn màu của quả nhạt dần, căng mọng ra. Đến khi già, quả nang nứt thành 5 mảnh xoắn lại tung hạt đi xa, thường nổ khi chín hoặc có tác động.
1.3. Bảo quản
Bảo quản những phần dược liệu đã qua khâu chế biến trong bọc kín, cất trữ nơi thoáng mát, nhiệt độ phòng, tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời. Nên đậy kín bao bì sau mỗi lần sử dụng.
Ngoài Bóng nước, Bạch hạc cũng là loài cây có tác dụng trị bệnh hiệu quả: Bạch hạc – Không chỉ là loài cây làm cảnh
2. Thành phần hóa học và tác dụng Bóng nước
2.1. Thành phần hóa học
Toàn thân
- Axit p- hydroxybenzoic có tính chất kháng sinh.
- Axit gentisic, axit ferulic, axit p- cumaric, axit sinapic, axit cafeic.
- Scopoletin.
Lá
- Axit xinnamic (nhục quế toan).
- Kaempferol- 3 arabinozit và kaempferol.
Thân
- Kaempferol 3- glucozit, quexetin, pelargonidin, cyanidin và delphindin.
Hạt
- 17,9% chất béo.
- Axit parinaric (khoảng 27%) balsaminasterol.
- Sipinaterol (khoảng 0,015%), saponin, các đa đường.
Hoa
- Lawsone C10H6O3, lawsonemetylele C11H8O3.
- Dụng…Hiển thị đầy đủ nội dung
