Giới thiệu
Khiên ngưu, hay còn được gọi là khiên ngưu tử (Pharbitis hay Se men Pharbitidis), là loại hạt phơi khô của cây khiên ngưu hay bìm bìm biếc. Cây khiên ngưu không chỉ mang lại vị thuốc quý mà còn có vị thuốc nhựa.
Cây Khiên ngưu
Mô tả cây
Khiên ngưu là một loại dây leo, có thân mảnh và những lông hình sao. Lá hình tim xẻ 3 thùy, nhẵn và xanh ở mặt trên, xanh nhạt và có lông ở mặt dưới. Hoa màu hồng tím hay lam nhạt, lớn, mọc thành từ 1-3 hoa ở kẽ lá. Quả nang hình cầu, có 3 ngăn và hạt hình 3 cạnh.
Phân bố, thu hái và chế biến
Cây khiên ngưu mọc hoang ở nhiều tỉnh thành của Việt Nam và cũng được tìm thấy ở Ấn Độ, Malaixya, Thái Lan… Quả chín vào các tháng 7-10, người ta hái về và lấy hạt để phơi khô.
Vị thuốc Khiên ngưu
Công dụng và liều dùng
Vị thuốc khiên ngưu có công dụng tả khí phân thấp nhiệt, trục đờm, tiêu ẩm lợi nhị tiện. Ngoài ra, nó còn chủ trị hạ khí, lợi tiểu và có tác dụng sát trùng.
Liều dùng mỗi ngày là 2-3g tán bột, dùng nước chiêu thuốc. Nếu dùng nhựa khiên ngưu, chỉ dùng mỗi ngày từ 0,20-0,40g, có thể tăng đến 0,60-1,20g.
Ứng dụng lâm sàng của vị thuốc Khiên ngưu
Đơn thuốc chữa phù thũng, nằm ngồi không được
Khiên ngưu 10g, nước 300ml. Sắc còn 150ml chia 2 lần uống trong ngày. Nếu tiểu tiện nhiều hơn, có thể tăng liều uống cao hơn tuỳ theo bệnh tình.
Viên khiên ngưu chữa tinh thần phân liệt
Đại hoàng 12g, hùng hoàng 12g, nấc và bạch sửu 24g, kẹo mạch nha 16g. Các vị thuốc tán bột, viên thành viên 2g. Ngày uống 4 viên. Dùng một đợt 15 ngày liền, nghỉ 7 ngày rồi lại dùng tiếp.
Trị thủy thũng, cước khí
Binh lang, khiên ngưu tử, mộc hương, trần quất bì, xích phục linh. Tán bột và uống với nước.
Trị phù, táo bón, tiểu bí
Bạch khiên ngưu (nửa để sống, nửa để chín), bạch truật (sao đất), quất hồng, cam thảo (nướng), tang bạch bì, mộc thông. Tán bột và uống mỗi ngày 8-12g.
Trị trẻ nhỏ bị bạo suyễn
Chỉ xác, đại hoàng (sao rượu), hắc khiên ngưu. Tán bột và uống với nước sôi.
Tham khảo
Thaythuoccuaban.com
