Hoa bách hợp, một loại hoa với hương vị ngọt ngào và tính mát lạnh, thường được sử dụng trong các bài thuốc điều trị ho, viêm họng, căng thẳng tinh thần… Tuy nhiên, để đảm bảo tác dụng của thuốc và tránh hiện tượng phản ứng phụ, việc sử dụng cần được lưu ý. Hoa bách hợp còn có nhiều tên gọi khác nhau như cánh hoa li ly, tỏi rừng, cà ngái dòi, kíp pá, khẻo ma… Tên khoa học của loại cây này là Lilium brownii var. colchester Wils. thuộc họ Hành (Liliaceae).
Mô tả cây hoa bách hợp
Đặc điểm của cây hoa bách hợp
Cây hoa bách hợp là loại cây thân thảo có chiều cao từ 0.5 đến 1m và có thể sống trong nhiều năm. Thân cây thường có màu trắng đục hoặc hồng nhạt và dễ gãy. Lá mọc so le và có chiều dài từ 2 đến 15 cm, chiều rộng từ 0.5 đến 3.5 cm. Hoa mọc ở đầu cành với từ 2 đến 6 hoa to có chiều dài khoảng từ 14 đến 16 cm. Quả của cây thuộc nhóm quả nang, bên trong có 3 ngăn chứa nhiều hạt nhỏ hình trái xoan.
Phân bố
Hoa bách hợp mọc hoang ở nhiều vùng núi cao của Việt Nam, tuy nhiên, có nhiều loại cây này tập trung ở Trung Quốc.
Bộ phận dùng
Phần vẩy củ của cây hoa bách hợp được chế biến thành dạng khô để sử dụng trong các bài thuốc.
Thu hái sơ chế
Thường thu hoạch vào cuối mùa hè và đầu mùa thu. Củ của hoa bách hợp được rửa sạch sau khi đào lên, sau đó tách vẩy rồi nhúng nước sôi từ 5 đến 10 phút. Cuối cùng, củ được phơi hoặc sấy khô.
Bào chế thuốc
Phần vẩy của củ được phơi khô và bảo quản để dùng dần.
Bảo quản
Hoa bách hợp cần được bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng mặt trời.
Thành phần hóa học
Hoa bách hợp chứa nhiều chất gồm tinh bột, lipid, protid, alcaloid, vitamin C.
Vị thuốc hoa bách hợp
Tính vị
Hoa bách hợp có hương vị ngọt và tính mát.
Quy kinh
Hoa bách hợp thuộc quy kinh Phế và Kinh Can.
Tác dụng dược lý và chủ trị của hoa bách hợp
Hoa bách hợp có tác dụng nhuận phế, tiêu đờm, thanh nhiệt, lợi tiểu, dưỡng tâm, an thần… Chính vì những tác dụng này, hoa bách hợp thường được sử dụng trong điều trị lao phổi, ho có đờm, ho ra máu, thần kinh suy nhược, viêm phế quản, phù thũng, tim đập mạnh.
Cách dùng và liều lượng
Hoa bách hợp có thể được sắc để uống hoặc giã nhỏ thành bột để sử dụng. Khi điều trị ho, đau ngực, lao phổi, người ta có thể sử dụng nguyên liệu tươi để ép nước uống. Liều lượng mỗi ngày khoảng 20g là đủ.
Độc tính
Hoa bách hợp gần như không có độc tính. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, do cơ địa hoặc tương tác với thuốc khác, có thể gây ra những phản ứng không mong muốn về sức khỏe.
Bài thuốc sử dụng cây hoa bách hợp
Dưới đây là một số bài thuốc được sử dụng từ hoa bách hợp:
Điều trị cho các trường hợp ho lâu, hồi hộp, buồn bực, mất ngủ
Nguyên liệu: 20g hoa bách hợp, 20g sinh địa, 20g mạch môn và 5g tâm sen. Hãy sắc nguyên liệu với nước rồi uống hết trong ngày.
Giúp nhuận phổi trừ ho
Nguyên liệu: 4g hoa bách hợp, 4g đương quy, 4g bạch thược, 4g xuyên bối mẫu, 12g thục địa, 8g sinh địa, 3g huyền sâm, 6g mạch môn, 4g cam thảo và 3g cát cánh. Sắc tất cả nguyên liệu trong 1 thang thuốc, uống hết trong ngày.
Điều trị đau ngực, thổ huyết
Dùng hoa bách hợp tươi, giã nhỏ và vắt lấy nước uống.
Điều trị viêm phế quản
Nguyên liệu: 30g hoa bách hợp, 10g mạch môn, 10g thiên môn đông, 8g bách bộ, 12g tang bạch bì, 15g ý dĩ nhân. Nấu tất cả nguyên liệu với 1000ml nước cho đến khi còn 400ml, sau đó tắt bếp. Uống hết trong ngày.
Điều trị đại tiện ra máu
Hạt bách hợp được tẩm với rượu và rang cho vàng. Giã nhỏ rồi dùng từ 6 đến 12g mỗi ngày.
Điều trị đau dạ dày mạn tính
Nguyên liệu: 30g hoa bách hợp và 10g ô thược. Sắc tất cả nguyên liệu và uống hết trong ngày.
Dưỡng tâm an thần
Nguyên liệu: 24g hoa bách hợp và 12g tri mẫu. Sắc hai nguyên liệu này và uống hết trong ngày.
Kháng virus HIV
Hoa bách hợp có khả năng kháng virus HIV đã được nghiên cứu và chứng minh có hiệu quả. Nguyên liệu: 15g hoa bách hợp, 15g sinh địa, 20g tiên hạc thảo, 20g bạch hoa xà thiệt thảo, 10g cát cánh, 10g huyền sâm, 10g mạch môn, 10g bạch thược. Dùng tất cả nguyên liệu này trong 1 thang thuốc, sắc lên và uống hết trong ngày.
Còn rất nhiều bài thuốc khác sử dụng hoa bách hợp được truyền lại từ dân gian. Bạn có thể tham khảo cách sử dụng để tận dụng trong những trường hợp thật sự cần thiết.
Kiêng kị khi dùng hoa bách hợp
Hoa bách hợp không nên được sử dụng trong các trường hợp: người có tình trạng tỳ vị yếu, tiêu chảy; ho do phong hàn; phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú nên tham khảo ý kiến bác sĩ; người có tiền sử dị ứng với thảo dược hoặc đang sử dụng bất kỳ loại thuốc nào, bao gồm cả thuốc kê toa, thuốc đông y hoặc thực phẩm chức năng.
Nếu bạn quan tâm đến các vấn đề sức khỏe, hãy truy cập www.lrc-hueuni.edu.vn để tìm hiểu thêm thông tin và tận dụng những kiến thức bổ ích.
