Sau gần nửa thế kỷ, giới nghiên cứu tiếp tục có phát hiện “gây choáng” về thành phần hợp chất saponin của sâm Ngọc Linh tăng gần gấp đôi. Đặc biệt, sâm Ngọc Linh cũng có nhiều hợp chất chống stress và trầm cảm, khiến cho những người nghiên cứu không khỏi ngỡ ngàng.
Chuyện Tìm Ra Sâm Ngọc Linh
Năm 1973, dược sĩ Đào Kim Long đã phát hiện và công bố sâm Ngọc Linh ra thế giới. Trước đây, ông được biết đến với pháp danh khoa học Panax articulatus. Sau đó, ngành thực vật học thế giới đã công nhận loại sâm này với tên đầy đủ là Panax vietnamensis Ha & Grushv (sâm Việt Nam).
Khi kể lại câu chuyện tìm ra sâm Ngọc Linh, dược sĩ Đào Kim Long cho biết: “Đây là kết quả rất tự hào. Trong thời điểm chiến tranh còn đang diễn ra, việc tìm ra một loại thuốc chữa trị hiệu quả cho các bệnh binh thực sự là một niềm vui. Lúc đó, chúng tôi không gọi loại cây này là sâm Ngọc Linh, mà gọi là “cây có đốt” để tránh bị kẻ địch, kẻ xấu phá hoại hoặc khai thác hết”.
Dược sĩ Đào Kim Long tiếp tục chia sẻ: “Nhờ ứng dụng thần kỳ của nó, bác Võ Chí Công (nguyên Bí thư Khu ủy Khu V) từng hỏi tôi: “Sao không đưa về đồng bằng để chăm sóc nhanh lớn?”. Lúc đó, tôi trả lời rằng chưa được phép. Đến năm 2009, bác Công lại gặp tôi và hỏi: “Đưa về chưa?”. Vẫn chưa được là câu trả lời của tôi”.
Hơn 50 năm trước, khi là giảng viên Trường ĐH Dược Hà Nội, dược sĩ Đào Kim Long đã được giao nhiệm vụ đi tìm cây thuốc cho người dân và quân đội tại miền Nam. Trải qua nhiều chặng đường tìm kiếm, ông và đoàn công tác đã đi khắp các tỉnh miền Trung, nhưng không tìm thấy dấu vết nào về cây thuốc. Mãi đến tháng 6 năm 1972, ông nghe tin một thông tin quý giá rằng trên núi Ngọc Linh có cây thuốc thần kỳ.
Ngay lập tức, Khu ủy Khu V đã thành lập một đoàn điều tra do dược sĩ Đào Kim Long dẫn đầu lên núi Ngọc Linh. Đoàn may mắn được dược tá Nguyễn Thị Lê (Ban Dân y Kon Tum), thổ địa nơi đây, hỗ trợ dẫn đường. Sau nhiều ngày vượt núi, đúng 9 giờ ngày 19 tháng 3 năm 1973, ông đã phát hiện ra cây sâm Ngọc Linh đầu tiên ở huyện Đắk Tô (nay là huyện Tu Mơ Rông, Kon Tum).
Những Phát Hiện Choáng Ngợp
Năm 2017, sâm Ngọc Linh đã được Chính phủ phê duyệt là sản phẩm quốc gia và được coi là quốc bảo của Việt Nam. Điều này đã nâng tầm dược liệu đặc hữu trên đỉnh núi Ngọc Linh lên một tầm cao mới, không thua kém bất cứ loại sâm quý nào ở các nước khác.
Nhiều đề tài nghiên cứu khoa học về sâm Ngọc Linh đã được công bố trên toàn thế giới, chứng minh rằng đây là một trong những loại sâm tốt nhất thế giới có sự đa dạng về các hợp chất saponin.
Theo GS-TS Trần Công Luận, nguyên Giám đốc Trung tâm Sâm và dược liệu TP.HCM, hiện tại đã xác định được sâm Ngọc Linh có 104 hợp chất, trong đó có 84 hợp chất saponin trong các bộ phận của cây như củ, thân, lá. Các số liệu trước đây công bố chỉ ghi nhận 52 hợp chất, nhưng theo ông, đây không còn phù hợp.
Trước đây, người ta tập trung vào việc tìm các hợp chất saponin trong sâm Ngọc Linh. Tuy nhiên, bây giờ các nhà khoa học đã mở rộng nghiên cứu đến các loại hợp chất mang lại nhiều công dụng khác. GS-TS Luận cho biết: “Trong tương lai, có thể tìm ra 200 loại hợp chất nếu tính luôn cả thành phần tinh dầu. Cách tiếp cận của các chuyên gia Nhật Bản khi nghiên cứu về sâm Ngọc Linh đã vượt ra ngoài sự hiểu biết”.
Theo GS-TS Luận, sâm Ngọc Linh chỉ có mặt ở Việt Nam và đã được cả thế giới và Trung Quốc công nhận. So với sâm Hàn Quốc, sâm Ngọc Linh coi là non trẻ, ít được nghiên cứu, nhưng vẫn cho thấy một số yếu tố vượt trội. Trong cùng một độ tuổi (tính từ khi trồng), hàm lượng saponin trong sâm Ngọc Linh gấp đôi hoặc gấp ba lần so với các loại sâm khác và số lượng hợp chất saponin cũng đa dạng hơn.
Sâm Ngọc Linh còn được biết đến với khả năng giảm stress tâm lý. Trong thời buổi xã hội căng thẳng như hiện nay, việc tìm ra một loại dược liệu như vậy thực sự có ý nghĩa quan trọng.
Hướng Đi Của Sâm Ngọc Linh
PGS-TS Phan Thúy Hiền, Phó Viện trưởng Viện Dược liệu cho rằng giai đoạn khó khăn nhất trong việc phát triển sâm Ngọc Linh đã qua từ năm 2000-2011. Viện hiện đang tham gia vào hai đề tài nghiên cứu (được Chính phủ phê duyệt trong chương trình mục tiêu quốc gia) về việc chọn giống sâm và kiểm định giống sâm Ngọc Linh.
Sâm Ngọc Linh chỉ phân bố ở hai tỉnh Kon Tum và Quảng Nam. Loại cây này có thân thẳng đứng, màu lục hoặc hơi tím, cao khoảng nửa mét. Thân rễ gồm nhiều đốt, cong ngoằn ngoèo, và phân bố ở độ cao từ 1.200-2.500m trên vùng núi Ngọc Linh.
Một số điều tra đã xác định rằng cây sâm Ngọc Linh phân bố khá phong phú trên vùng núi Ngọc Linh, với khoảng 6.000-7.000 cây. Đáng chú ý, đã tìm thấy một cây sâm có 52 sẹo và một cây có 82 sẹo (một sẹo tương đương một năm tuổi), chúng đều dài nửa mét và rất quý giá.
Sâm Ngọc Linh là một loại sâm kỳ cục và độc đáo nhất thế giới, nằm cận xích đạo nhất trên vĩ tuyến 15. Sự tồn tại của loài sâm này trong môi trường nhiệt đới gió mùa khiến các nhà khoa học ở Nhật Bản cảm thấy tò mò và muốn tìm hiểu sâu hơn.
Sâm Ngọc Linh – món quà từ thiên nhiên, không có bất kỳ loại sâm panax nào khác trên thế giới. Một trong những đặc điểm nổi bật của sâm Ngọc Linh là khả năng chống lại stress thực thể và stress tâm lý.
Theo GS-TS Nguyễn Minh Đức, Trưởng khoa Dược Trường ĐH Tôn Đức Thắng, sâm Ngọc Linh đang mang trong mình nhiều cơ hội và thách thức.
