Ma hoàng là một trong những loại dược liệu quý hiếm, được biết đến nhờ những công dụng tuyệt vời trong việc chữa trị các bệnh lý liên quan đến phổi và thận. Với vị cay, đắng và tính ấm, ma hoàng có tác dụng bình suyễn, giải biểu, khứ hàn và lợi niệu. Cùng tìm hiểu về ma hoàng và những bài thuốc sử dụng dược liệu này.
Mô tả dược liệu ma hoàng
1. Đặc điểm của cây ma hoàng
Ma hoàng có ba loại chính là Thảo ma hoàng, Trung ma hoàng và Mộc tặc ma hoàng. Mộc tặc ma hoàng có chiều cao khoảng 2m, thân mọc thẳng đứng và màu xanh xám hơi trắng. Lá có màu tím và quả hình cầu.
Thảo ma hoàng là cây thân thảo, chiều cao chỉ khoảng 30 – 70cm và thân mọc thẳng đứng. Lá mọc vòng từng 3 lá một hoặc mộc đối xứng, lá tiêu biến thành những vảy nhỏ. Quả thịt có màu đỏ.
Trung ma hoàng có chiều cao và đốt tương tự như Thảo ma hoàng, tuy nhiên cành lớn hơn.
2. Bộ phận dùng
Thân (bỏ đốt) của cây ma hoàng được sử dụng để làm thuốc. Chọn thân có màu xanh nhạt, to, chắc, ít gốc, vị chát và đắng.
3. Phân bố
Hiện tại ma hoàng chưa được trồng ở Việt Nam và phải nhập khẩu từ Trung Quốc.
4. Thu hoạch – sơ chế
Thu hoạch dược liệu vào cuối mùa thu và phơi khô để sử dụng dần. Có thể bào chế dược liệu theo các cách như nấu với giấm, cắt thành từng khúc và dùng sống hoặc nấu sôi với mật.
5. Bảo quản
Bảo quản ma hoàng ở nơi khô ráo và thoáng mát, tránh ánh nắng mặt trời.
6. Thành phần hóa học
Ma hoàng chứa nhiều thành phần hóa học như Ephedroxane, Ephedrine, Norephedrine, b-Terpineol, p-Hydroxebenzoic acid, Pseudoephedrine, Norpseudoephedrine, Methylpseudoephedrine, 2,3,5,6-Tetramethylpyrazine, Cinnaic acid, Protocatechuic acid,…
Vị thuốc ma hoàng
1. Tính vị
Ma hoàng có vị cay, đắng và tính ấm.
2. Quy kinh
Ma hoàng quy vào kinh Phế, Bàng quang và Đại trường.
3. Tác dụng dược lý của ma hoàng
-
Theo Đông Y: Ma hoàng có tác dụng khứ tà nhiệt khí, giải biểu, khứ phong, phát biểu, bình suyễn, tiêu phù, lợi niệu, tán tụ và tuyên phế. Chữa trị các bệnh như hen suyễn, sốt cao, ôn dịch, trúng phong, ngoại cảm phong hàn, phù thũng, huyết trệ ở sản hậu, mắt đỏ sưng đau.
-
Theo nghiên cứu dược lý hiện đại: Ma hoàng làm tăng hô hấp, giãn mạch máu ngoại vi và hạ huyết áp. Có tác dụng ức chế virus gây cúm. Hoạt chất Ephedrin trong ma hoàng giúp hưng phấn trung khô hô hấp, hưng phấn vỏ não và giảm tác dụng của thuốc ngủ. Ngoài ra, Ephedrin còn có tác dụng co mạch, tăng huyết áp, co bàng quang và ứ nước tiểu.
4. Cách dùng – liều lượng
Ma hoàng có thể dùng đơn độc hoặc phối hợp với các dược liệu khác. Thường dùng 2 – 12g/ngày.
Một số bài thuốc sử dụng dược liệu ma hoàng
-
Bài thuốc trị chứng ngoại cảm phong hàn (viêm đường hô hấp, cảm cúm, cảm lạnh): Hạnh nhân, ma hoàng, cam thảo và quế chi.
-
Bài thuốc trị chứng ho suyễn: Cam thảo, hạnh nhân và ma hoàng.
-
Bài thuốc trị chứng ho suyễn, viêm phế quản cấp, viêm phổi cấp gây sốt cao, khát nước: Cát cánh, hoàng cầm, thạch cao, bách bộ, cam thảo, ma hoàng và hạnh nhân.
-
Bài thuốc trị hen phế quản kéo dài, viêm phế quản cấp và mãn tính, đờm loãng trắng, khó thở: Bạch thược, can khương, ma hoàng, chích cam thảo và quế chi.
-
Bài thuốc chữa viêm cầu thận dị ứng do lạnh, tiểu tiện sẻn, hơi suyễn, giợ gió, phù ở mặt và nửa người trên: Sinh khương, ma hoàng, đại táo, thạch cao và chích cam thảo.
Và còn nhiều bài thuốc khác sử dụng ma hoàng để chữa trị các bệnh lý khác nhau.
Lưu ý khi sử dụng dược liệu ma hoàng:
- Không dùng ma hoàng cho trường hợp phế hư kèm sốt cao và chứng biểu hư ra nhiều mồ hôi.
- Thận trọng khi dùng cho bệnh nhân cao huyết áp và suy tim.
- Trong trường hợp không có ma hoàng, có thể sử dụng mộc tặc thảo để thay thế.
- Dược liệu ma hoàng kỵ Thạch vi và Tế tân.
- Không dùng cho người bị thổ huyết, phụ nữ mang thai và cơ thể suy nhược.
Hãy lưu ý những điều trên khi sử dụng ma hoàng để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong quá trình điều trị.
Nguồn: Bệnh viện Nguyễn Tri Phương
