Lạc tiên là một dược liệu quý được sử dụng trong Đông y để điều trị nhiều bệnh. Với thành phần và tác dụng dược lý đa dạng, vị thuốc này mang lại hiệu quả an thần và thanh nhiệt. Hãy cùng YouMed tìm hiểu về đặc điểm, công dụng và cách sử dụng của loại dược liệu đặc biệt này.
Lạc tiên là gì?
Lạc tiên, còn được gọi là Nhãn lồng, tây phiên liên, chùm bao, dây bầu đường… với tên khoa học là Passiflora foetida L. thuộc họ Lạc tiên (Passifloraceae), dược liệu có tên Herba Passiflorae Foetidae. Toàn bộ cây Lạc tiên (trừ rễ) được sử dụng để làm thuốc.
1. Đặc điểm sinh trưởng và thu hái
Theo nhiều tài liệu, Lạc tiên có nguồn gốc từ Châu Mỹ và hiện nay đã lan rộng khắp nơi trên thế giới như Trung Quốc, Lào,… Tại Việt Nam, Lạc tiên là loài cây tự nhiên, mọc rải rác từ miền núi đến đồng bằng. Đây là cây được trồng rộng rãi ở các vườn thuốc nam.
Loài cây này thích ẩm ướt và ánh sáng. Sinh trưởng mạnh từ tháng 3 đến 8, hoa quả nhiều hằng năm. Lạc tiên có thể tái sinh từ hạt hoặc giâm cây. Nếu được trồng trong đất giàu dinh dưỡng và thoát nước tốt, cây sẽ phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên, cây cần phải được chú ý để tránh sâu bệnh như nhện đỏ, rệp đục quả…
2. Mô tả toàn cây Lạc tiên
Lạc tiên là loại cây leo, thân bên trong rỗng và được phủ lông mềm. Lá của cây mọc so le, có kích thước khoảng 6-8cm dài và 10cm rộng, chia thành 3 thùy nhọn. Phiến lá trái tim có màu vàng nâu, mặt dưới xanh nhạt hơn phía trên. Hoa của Lạc tiên to, màu trắng, lưỡng tính và đều. Quả của cây có hình cầu và khi chín có màu vàng cam.
3. Bào chế – Bảo quản
Sau khi thu hái, cây Lạc tiên cần được sơ chế và phơi hay sấy khô. Dược liệu này có thể được sử dụng dưới dạng thuốc sắc, dùng ngoài hoặc ăn trực tiếp. Đối với việc bảo quản, nên đặt dược liệu ở nơi khô ráo, thông thoáng và tránh ánh sáng mặt trời trực tiếp.
Thành phần hóa học và tác dụng của Lạc tiên
1. Thành phần hóa học
Lạc tiên chứa nhiều hoạt chất quý như Alcaloid, Flavonoid, Saponin, chất xơ, các loại khoáng chất và vitamin như A, C. Quả chín còn chứa nhiều muối khoáng như P, Ca, Fe.
2. Tác dụng Y học hiện đại
Lạc tiên có nhiều tác dụng y học hiện đại, bao gồm:
- An thần, giúp ngủ ngon giấc: Alcaloid trong Lạc tiên giúp kéo dài giấc ngủ.
- Hỗ trợ bệnh lý tim mạch, hồi hộp trống ngực: Flavonoid khắc phục chứng tim đập nhanh.
- Thanh nhiệt, mát gan và giãn cơ trơn.
3. Tác dụng Y học cổ truyền
Theo y học cổ truyền, Lạc tiên có tính vị ngọt, đắmg, tính mát. Dược liệu này được sử dụng để an thần, lợi tiểu, tiêu viêm, giảm đau, thanh nhiệt, giải độc và nhiều công dụng khác nhau. Lạc tiên được dùng để chữa mất ngủ, nóng gan, tim hồi hộp, suy nhược thần kinh, đau nhức xương khớp, người mệt mỏi, viêm mủ da…
Cách sử dụng Lạc tiên
Lạc tiên có thể dùng dược liệu với nhiều cách và liều lượng khác nhau tùy thuộc vào mục đích sử dụng. Bạn có thể sử dụng Lạc tiên dưới dạng thuốc sắc, dùng ngoài hoặc ăn trực tiếp.
Liều dùng thường được chỉ định như sau:
- Dạng thuốc sắc: 6-16g/ngày, nên dùng trước khi đi ngủ 1 giờ để tăng tác dụng an thần.
- Cao lỏng, siro: Lượng tương ứng.
- Dược liệu khô: 20-40g hãm với nước uống hằng ngày thay trà.
- Dạng viên nang: Khoảng 90mg/ngày.
- Cũng có thể ăn quả Lạc tiên tươi và non.
Một số bài thuốc từ Lạc tiên
1. Hỗ trợ chữa suy nhược thần kinh, mất ngủ
- Lạc tiên 16g, sắc uống mỗi ngày.
- Lạc tiên 150g, lá Vông 130g, tâm Sen 2,2g, lá Dâu 10g, đường 90g. Nấu thành cao lỏng và dùng 2-4 thìa to/ngày, uống trước khi đi ngủ.
- Lạc tiên 20g, hạt Sen 12g, cỏ Tre 10g, lá Dâu 10g, cỏ Mọc 15g, lá Vông nem 12g, Cam thảo 6g, Xương bồ 6g, Táo nhân sao 10g. Sắc nước uống và chia thành 2-3 lần/ngày.
2. Hỗ trợ điều trị viêm ngoài da, ngứa
Sử dụng Lạc tiên tươi hoặc khô khoảng 100g, đun nấu với 2 lít nước và dùng để tắm hoặc rửa vùng da cần điều trị.
3. Thanh nhiệt, mát gan từ quả Lạc tiên
Quả Lạc tiên chín 500g, cắt đôi và lấy nước ép. Sau đó, thêm 250g đường và 1l nước, trộn tất cả lại với nhau để tạo ra một loại nước giải khát bổ dưỡng và giàu vitamin.
Kiêng kỵ
- Không sử dụng nếu bạn mẫn cảm hay dị ứng với bất kỳ thành phần nào của vị thuốc.
- Không nên sử dụng nếu vị thuốc bị hư hỏng hoặc ẩm mốc.
- Khi sử dụng chung với các loại thuốc tây y thuộc nhóm an thần, chống đông máu, nên tham khảo ý kiến bác sĩ.
Khi dùng quá liều, có thể gây ra một số tác dụng phụ như mệt mỏi, bồn chồn, buồn nôn, ngủ gật…
Lạc tiên không chỉ là loài cây phổ biến mà còn được sử dụng trong y học. Với tác dụng đa năng và giá trị sức khỏe mà nó mang lại, Lạc tiên đã được sử dụng trong điều trị nhiều bệnh. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn và tận dụng hết hiệu quả của vị thuốc này, bạn nên tham khảo ý kiến chuyên gia hoặc bác sĩ trước khi sử dụng. Hãy trải nghiệm sự tuyệt vời của Lạc tiên để đón những giấc ngủ ngon lành và làm dịu cơ thể mệt mỏi!
