Dền cơm – Rau dược quý giúp trị bệnh hiệu quả

Rau dền cơm không chỉ là một loại thực phẩm phổ biến trong bữa ăn hàng ngày mà còn được biết đến với nhiều tác dụng trị bệnh quý. Với vị ngọt và tính hàn, dền cơm đã được sử dụng từ lâu để chữa bệnh táo bón, bỏng da, viêm họng và vôi hóa cột sống…

Tên khác và tên khoa học

• Tên khác: Rau dền cơm, dền trắng, dền xanh
• Tên khoa học: Amaranthus viridis

Mô tả về rau dền cơm

Dền cơm là loại rau thân thảo có thân mọng nước và màu xanh. Lá của cây có nhiều kích thước khác nhau, mọc so le và có đầu hơi nhọn. Hoa mọc thành cụm và có 4-5 cánh nhỏ. Hạt của rau dền cơm nhỏ được bao bọc trong một lớp vỏ sừng. Cây có bộ rễ khỏe và bám chắc vào lòng đất để hút chất dinh dưỡng và nước duy trì sự sống.

Phân bố

Rau dền cơm thích nghi với cả điều kiện khí hậu ôn đới lẫn nhiệt đới. Nguồn gốc của loại rau này là các vùng Trung và Nam Mỹ. Ở Việt Nam, rau dền cơm có thể mọc hoang ở cả miền núi lẫn đồng bằng. Từ lâu, loại rau này đã được trồng rộng rãi ở nông thôn và các nhà vườn.

Công dụng và thành phần hóa học

Rau dền cơm không chỉ là thực phẩm mà còn là một loại dược liệu quý. Trong thành phần của nó, chúng ta có thể tìm thấy các dưỡng chất quan trọng như vitamin A, B1, B2, C, PP, acid amin, tinh bột, đạm thực vật, chất béo, chất xơ, lysin, sắt, magie, phốt pho, mangan, kali, canxi và niacin.

Theo y học cổ truyền, rau dền cơm có tác dụng giải nhiệt, làm mát gan, nhuận tràng, thông tiểu, lợi khí, trừ thấp và khai khiếu. Mỗi phần của cây được sử dụng với mục đích trị bệnh khác nhau. Thân cây được dùng để trị bỏng nhẹ, tiêu mụn nhọt và lợi sữa. Lá có tác dụng kích thích tiêu hóa, điều trị táo bón, giảm ho, viêm họng và các vấn đề về đường hô hấp. Hạt có thể dùng để trị gãy xương và băng bó chấn thương.

Cách dùng và liều lượng

Rau dền cơm có thể được dùng theo cách sắc uống hoặc đắp ngoài da. Liều lượng dùng sẽ được điều chỉnh tùy theo bệnh lý mắc phải. Tất cả các phần của cây, bao gồm rễ, thân, lá và hạt đều có thể được sử dụng để làm thuốc.

Món ăn bài thuốc chữa bệnh có dền cơm

Dền cơm cũng có thể được chế biến thành nhiều món ăn bài thuốc để trị bệnh hiệu quả. Dưới đây là một số món ăn bài thuốc phổ biến từ dền cơm:

• Điều trị chứng ứ huyết, trật đả:

  • Chuẩn bị: 10-15g cây dền cơm (toàn thân cây)
  • Cách dùng: Rửa sạch rau dền rồi nấu nước uống tương tự như cách nấu canh.

• Chữa nóng trong, mắt kém:

  • Chuẩn bị: Hạt muồng, hạt rau dền cơm, hoa mào gà mỗi vị 12g
  • Cách dùng: Sắc nước đặc uống hết trong ngày, mỗi ngày 1 thang.

• Chữa mụn nhọt nhẹ, chưa bị vỡ:

  • Chuẩn bị: Một ít rễ dền cơm
  • Cách dùng: Rửa sạch đất cát bám vào rễ dền rồi ngâm trong nước muối pha loãng 20 phút. Giã nát, đắp trực tiếp lên khu vực bị mụn 2-3 lần/ngày.

• Trị bỏng da ở mức độ nhẹ:

  • Chuẩn bị: Thân và lá cây dền cơm
  • Cách dùng: Giã nát thân và lá cây rồi đắp lên chỗ bị bỏng 2 lần/ngày để tổn thương mau khô miệng và kéo da non.

• Chữa vôi hóa cột sống, thoái hóa cột sống:

  • Chuẩn bị: Cây dền cơm, cỏ xước, lá lốt, tầm gửi mỗi loại 30g, cây chìa vôi 50g
  • Cách dùng: Nấu nước và uống thay cho nước lọc mỗi ngày.

• Chữa bệnh lỵ:

  • Cách 1: Dùng thân và lá dền cơm 50g, mã xì hiện (rau sam) 30g nấu canh chung với nhau ăn hàng ngày.
  • Cách 2: Sắc thân và lá rau dền cơm uống. Liều dùng mỗi ngày là 100g.

• Chữa ho có đờm:

  • Cách 1: Dùng 100g thân và lá rau dền cơm xay lấy nước uống.
  • Cách 2: Kết hợp thân, lá rau dền với cam thảo đất, lá bồng bồng và kim ngân hoa thành một thang thuốc. Mỗi ngày sắc 1 thang lấy nước đặc chia uống 3 lần.
  • Cách 3: Chuẩn bị lá và thân dền gai phối hợp cùng cam thảo đất, vỏ rễ dâu tằm và lá húng chanh. Sắc uống liên tục trong 5-7 ngày, mỗi ngày 1 thang chia làm 2 lần uống.

• Điều trị viêm da có mủ:

  • Chuẩn bị: Toàn thân dền cơm, bao gồm cả rễ, thân và lá
  • Cách dùng: Giã thuốc và đắp lên khu vực cần điều trị.

• Trị nổi mẩn ngứa ngoài da sau khi tiếp xúc với rơm rạ:

  • Chuẩn bị: Rau dền cơm, mã xì hiện, lá hẹ mỗi thứ một ít lượng bằng nhau
  • Cách dùng: Làm sạch và lau khô vùng da bị bệnh. Giã thuốc rồi đắp vào khu vực bị nổi mẩn 3 lần/ngày.

• Trị ong đốt hoặc bị rết cắn:

  • Chuẩn bị: Rau dền cơm tươi
  • Cách dùng: Giã nát rau dền cơm rồi đắp vào khu vực bị tổn thương.

• Bồi bổ sức khỏe cho trẻ nhỏ:

  • Chuẩn bị: 1 nắm rau dền cơm, 100g tôm, 200g gạo
  • Cách dùng: Hầm gạo nhừ, cho tôm vào, nêm nếm gia vị vừa miệng. Cuối cùng đảo rau dền vào nấu sôi trở lại rồi tắt bếp. Cho trẻ ăn 3-4 bữa một tuần để bổ sung nhiều vitamin và khoáng chất.

• Điều trị tăng huyết áp do can dương thượng cang:

  • Chuẩn bị: Cây dền cơm 100g, rau đay 50g, cua đồng xay
  • Cách dùng: Nấu canh và ăn.

• Giải nhiệt, trị nóng trong, kích thích tiêu hóa:

  • Chuẩn bị: Rau dền cơm 100g, rau đay và rau dệu mỗi thứ 50g, tôm (hoặc cua) 100g
  • Cách dùng: Nấu canh và ăn.

• Trị táo bón, nhuận tràng:

  • Cách 1:
    • Chuẩn bị: 100g rau dền cơm, 100g tôm khô hoặc nõn tôm tươi
    • Cách dùng: Nõn tôm bằm nhuyễn đem nấu canh cùng rau dền ăn.
  • Cách 2:
    • Chuẩn bị: 1 nắm rau dền cơm, dầu vừng hoặc mè đen
    • Cách dùng: Rau dền đem luộc chín rồi trộn chung với 2 thìa dầu vừng (hoặc mè đen).

• Điều trị bệnh sỏi thận:

  • Chuẩn bị: 12g rễ rau dền cơm, 12g nhũ hương đằng, 12g mã đề, 12g rễ cây hoa thiên lý, 12g rễ cỏ tranh, 20g vỏ bí đao và 12g đậu đen.
  • Cách dùng: Sắc uống 1 liệu trình 10 ngày liên tục.

• Lợi tiểu, kích thích tiểu tiện:

  • Chuẩn bị: 20g hạt dền cơm
  • Cách dùng: Nấu nước uống.

• Điều trị bệnh viêm họng, cổ họng sưng đau:

  • Chuẩn bị: 1 nắm thân và lá cây rau dền cơm, 1/4 thìa cà phê muối ăn, 2 lát gừng tươi
  • Cách dùng: Nhai cả gừng và rau dền với muối. Nuốt nước từ từ cho trôi xuống cổ họng, nhả bã. Áp dụng mỗi ngày 2 lần.

• Trị đau mắt có màng mộng:

  • Chuẩn bị: 10g hạt dền cơm, 10g hạt thảo quyết minh
  • Cách dùng: Đun sắc hai nguyên liệu trên và uống trong ngày.

Kiêng kỵ khi dùng rau dền

Mặc dù rau dền cơm rất lành tính, nhưng cũng cần chú ý đến một số điều kiêng kỵ khi sử dụng:

• Người bị dị ứng với rau dền cơm không nên dùng.
• Rau dền cơm có tính mát, nên người thuộc thể hàn, bà bầu bị hư hàn và người đang bị tiêu chảy không nên dùng.
• Acid oxalic trong rau dền có thể gây cản trở hấp thu canxi và kẽm trong cơ thể, nên người bị gout, sỏi thận, viêm khớp dạng thấp nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng rau dền cơm liên tục trong thời gian dài.
• Không nên chế biến chung rau dền cơm với thịt ba ba vì có thể gây ngộ độc.
• Món ăn bài thuốc từ rau dền cơm nên dùng ngay hoặc trong ngày, không nên hâm lại nhiều lần do thành phần nitrat trong lá rau dền có thể chuyển hóa thành nitrit – một chất có khả năng gây ung thư.

Đó là những thông tin về dền cơm – một loại rau cung cấp nhiều lợi ích cho sức khỏe. Hãy thử sử dụng rau này trong các món ăn bài thuốc để hỗ trợ điều trị bệnh một cách tự nhiên và an toàn.

Xem thêm tại www.lrc-hueuni.edu.vn