Cây mạch môn – một vị thuốc quý từ thiên nhiên, không chỉ có tác dụng chữa bệnh mà còn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Cây mạch môn, với củ thành của nó, đã được ứng dụng trong nhiều bài thuốc dân gian để chữa bệnh táo bón, ho ra máu, ho lâu ngày, ho có đờm… Nếu bạn đang tìm kiếm một phương pháp chữa bệnh tự nhiên và hiệu quả, hãy cùng tìm hiểu về cây mạch môn và những công dụng của nó.
Tìm hiểu về cây mạch môn
Đặc điểm sinh vật
- Thân cây: Mạch môn là một loại cây thân thảo, cao từ 10 – 40cm, thường xanh và sống lâu năm.
- Lá: Lá cây mạch môn thẳng, có màu xanh lục, dài từ 20 – 40cm, rộng từ 1 – 4mm, mọc từ gốc cây và vươn lên.
- Rễ: Cây mạch môn có rễ chùm.
- Hoa: Hoa mạch môn có màu sắc biến đổi từ trắng đến tím nhạt, mỗi cành hoa dài từ 5 – 10cm.
- Quả: Quả mạch môn có màu xanh lam, đường kính khoảng 5 – 6mm, mỗi quả chứa từ 1 – 2 hạt.
- Củ: Rễ của cây mạch môn phát triển thành củ, có dạng dẹt ở hai đầu và vỏ củ mạch môn có màu trắng vàng.
Khu vực phân bố
Mạch môn có nguồn gốc từ Nhật Bản và hiện nay được trồng làm cây cảnh ở nhiều nơi trên thế giới. Tại Việt Nam, cây mạch môn thường được trồng ở các vùng phía Bắc như Hà Nam, Bắc Giang, Nghệ An, Hưng Yên…
Bộ phận dùng
Củ mạch môn là bộ phận thường được sử dụng trong y học cổ truyền.
Thu hái và sơ chế
Phần củ mạch môn được thu hái vào độ tháng 9 – 12 trong năm, chọn thu hoạch những cây đã sống được khoảng 2 năm tuổi. Sau khi thu hoạch, củ mạch môn cần được sơ chế bằng cách cắt bỏ những phần rễ con, rửa sạch đất cát, sau đó phơi khô hoặc sấy nhẹ.
Cách bảo quản
Để bảo quản mạch môn lâu dài, cần đặt nó ở nơi khô ráo, thoáng mát và sạch sẽ, tránh bảo quản ở nơi ẩm thấp.
Thành phần hóa học
Trong củ mạch môn chứa nhiều chất hóa học như glucose, saccharose, fructose, glucofructan, các loại vitamin, stigmasterol, B – sitosterol và D – Glucosid.
Vị thuốc từ củ mạch môn
Tính vị của củ mạch môn
Củ mạch môn có vị ngọt, hơi đắng và mang tính hàn.
Quy kinh của củ mạch môn
Củ mạch môn được quy vào một số loại kinh như vị tân, thủ thái âm phế và kinh tâm.
Tác dụng dược lý và chủ trị
Củ mạch môn có nhiều tác dụng trong điều trị bệnh theo quan niệm Đông y, bao gồm an thần, nhuận phế, thanh nhiệt, giải độc, thanh tâm, lợi tiểu, ích tinh, cường âm, tăng cân và an ngủ tạng. Nhờ những tác dụng này, mạch môn được sử dụng để điều trị bệnh như ho và ho ra máu, khô miệng, táo bón, ho có đờm…
Cách dùng và liều lượng
Mỗi ngày nên dùng khoảng từ 6 – 20g củ mạch môn, dùng mạch môn bằng cách sắc uống hoặc kết hợp với các loại dược liệu khác để tạo ra bài thuốc chữa bệnh.
Bài thuốc từ củ mạch môn
- Bài thuốc chữa chứng ho, ho lâu ngày, khó thở:
- Chuẩn bị: 16g củ mạch môn, 4g cam thảo, 4g gạo nếp sao vàng, 4g đảng sâm, 8g bán hạ, 4g đại táo.
- Cách thực hiện: Sắc các dược liệu trên với 600ml nước, sau đó cô đọng thuốc lại còn 200ml nước. Mỗi thang thuốc chia ra làm 3 lần uống trong ngày.
- Bài thuốc chữa răng chảy máu:
- Sắc mạch môn với nước, sau đó uống thuốc để trị răng chảy máu.
- Bài thuốc trị suy tim, ra mồ hôi nhiều, huyết áp hạ, mạch nhanh:
- Chuẩn bị: 16g mạch môn, 8g nhân sâm, 6g ngũ vị tử.
- Cách thực hiện: Sắc các nguyên liệu trên, sau đó uống thuốc để chữa các chứng về hạ huyết áp, mạch nhanh, ra mồ hôi nhiều…
- Bài thuốc trị táo bón:
- Chuẩn bị: 20g mạch môn, 12g huyền sâm, 20g sinh địa.
- Cách thực hiện: Sắc uống.
- Bài thuốc chữa bệnh ho khan, ho có đờm, đau họng:
- Chuẩn bị: 5g mạch môn, 12g tang diệp, 4g mè đen, 4g tỳ bà diệp, 3g hạnh nhân, 3g a giao, 4g cam thảo.
- Cách thực hiện: Sắc các nguyên liệu trên để uống.
Lưu ý khi sử dụng cây mạch môn
Khi sử dụng mạch môn và các bài thuốc từ mạch môn, cần lưu ý một số điều sau:
- Cần hỏi ý kiến của bác sĩ chuyên khoa trước khi sử dụng các bài thuốc từ củ mạch môn để chữa bệnh.
- Không sử dụng mạch môn trong trường hợp tiêu chảy, tỳ vị hư hàn hoặc bị nhiệt phế và vị không tốt.
- Các bài thuốc từ mạch môn thường có tác dụng chậm, cần kiên nhẫn trong việc sử dụng.
- Một số người có thể không phản ứng tích cực với các bài thuốc mạch môn, nếu có các triệu chứng lạ, cần tạm ngưng sử dụng và tham khảo ý kiến bác sĩ.
Tóm lại, cây mạch môn là một loại vị thuốc tự nhiên có nhiều tác dụng và công dụng trong điều trị bệnh. Tuy nhiên, trước khi áp dụng điều trị bằng các bài thuốc từ mạch môn, hãy tìm kiếm ý kiến của bác sĩ chuyên khoa để đảm bảo an toàn và hiệu quả. Hãy tìm hiểu thêm về cây mạch môn và cách nó có thể giúp cải thiện sức khỏe của bạn tại www.lrc-hueuni.edu.vn.
