Cây Nắp ấm, hay còn được biết đến với tên khoa học Nepenthes annamenis Macfarl và tên gọi khác là Trư lung thảo, Trư tử lung, là một loài cây độc đáo thuộc họ Nắp ấm. Theo Đông y, cây Nắp ấm có vị ngọt nhạt, tính mát và có tác dụng thanh nhiệt lợi thấp. Cây này được sử dụng để chữa trị một số bệnh như viêm loét dạ dày tá tràng, huyết áp cao và ho gà ở trẻ em. Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá thêm nhiều thông tin về loài cây độc đáo này.
Cây Nắp ấm là gì?
Mô tả dược liệu
Cây Nắp ấm là một loài cây leo nhỏ. Cây có thân hình trụ, ban đầu có lông màu vàng nhạt, sau đó chuyển thành màu lục nhạt. Các lá mọc thưa và có hình dạng bầu dục thuôn, cuống ôm thân, dài khoảng 12 – 20cm, rộng khoảng 2,5 – 3cm. Lá có mặt trên phủ những đốm đỏ và mặt dưới có lông màu sẫm. Phiến lá kéo dài thành hình trụ, hơi phồng, với nắp hình trái xoan. Mặt ngoài của nắp cây có lông, trong khi mặt trong có ít tuyến nhầy. Cuống của nắp cây có độ dài từ 5 – 10cm.
Cây Nắp ấm có hoa nhỏ, đều, mọc thành chùm dài hơn 10cm. Hoa đực có lá đài hình trái xoan, phủ lông màu gỉ sắt ở mặt ngoài và có nhiều lông ở mặt trong. Hoa cái có lá đài hình mũi mác, mặt ngoài có lông và mặt trong có tuyến nhầy.
Quả của cây Nắp ấm có cuống, màu xám nhạt và có lông. Hạt của quả có hình thoi. Mùa hoa quả của cây thường vào khoảng tháng 9 – 10.
Phân bố sinh thái
Chi Nepenthes L. phân bố chủ yếu trong vùng nhiệt đới, đặc biệt là ở châu Á và một số đảo ở Thái Bình Dương. Ở Việt Nam, có tổng cộng 5 loài thuộc chi Nepenthes, và loài cây Nắp ấm mà chúng ta đang nói đến được xếp vào nhóm loài có kích thước lớn. Cây này có phân bố chủ yếu ở Trung Quốc, Việt Nam và có thể cả ở Campuchia.
Nắp ấm là một loại cây đặc biệt, với lá hình túi nhỏ được sử dụng để bẫy côn trùng (vì vậy còn được gọi là cây ăn thịt). Cây này ưa ánh sáng và có thể sinh trưởng trên các loại đất cằn cỗi và chua tại vùng ven biển hoặc trên đồi trọc ở trung du. Cây ra hoa và cho quả hàng năm, chủ yếu sinh sản tự nhiên từ hạt. Ngoài ra, cây còn có khả năng phục hồi khỏe mạnh từ gốc và mọc trở lại sau khi bị chặt.
Thu hái và chế biến
Toàn bộ cây Nắp ấm có thể được sử dụng để làm thuốc. Cây có thể thu hái quanh năm, sau đó rửa sạch, cắt nhỏ và phơi khô để sử dụng.
Công dụng của cây Nắp ấm
Thành phần hóa học và tác dụng dược lý
Trong cây Nắp ấm, có chứa các hoạt chất flavonoid, glycoside, phenol, axit amin, đường và bismuth. Theo một số nghiên cứu, dịch từ cây Nắp ấm được tạo ra bởi thân cây và có dạng nước hoặc siro, nhớt và đàn hồi. Do đó, cây này không chỉ có tác dụng trị bệnh mà còn được sử dụng để thu hút, giữ chân và tiêu diệt côn trùng.
Công dụng trong y học cổ truyền
Theo Đông y, dược liệu của cây Nắp ấm có vị ngọt nhạt và tính mát. Cây có tác dụng thanh nhiệt lợi thấp và được sử dụng để điều trị một số bệnh như viêm gan vàng da, viêm loét dạ dày tá tràng và ho gà ở trẻ em.
Liều dùng thông thường là từ 20 – 40g cây khô hoặc 40 – 80g cây tươi để sắc uống. Đối với trẻ em, liều dùng bằng ¼ – ½ liều dùng cho người lớn.
Các bài thuốc có chứa cây Nắp ấm
Hỗ trợ điều trị gan nhiễm mỡ
Dùng cây Nắp ấm phơi khô, nấu nước để thay thế trà uống hàng ngày. Liều lượng sử dụng khoảng từ 30 – 50g. Tuy nhiên, lưu ý không sử dụng nước này thay cho nước lọc hàng ngày. Mỗi ngày chỉ nấu một lần nước để uống, trong ngày.
Hỗ trợ điều trị Đái tháo đường và cổ họng khô rát
Dùng 30g cây Nắp ấm, Thiên môn đông, Giảo cổ lam, mỗi loại 25g nấu cùng với 3 lít nước. Sau khi nấu xong, để nguội và chia thành 2 – 3 lần uống trong ngày. Sử dụng liên tục trong khoảng từ 1 – 3 tháng.
Hỗ trợ điều trị sỏi đường tiết niệu và sỏi thận
Dùng 30g cây Nắp ấm, Thương nhĩ tử, Bạch tật lê, mỗi loại 12g. Dây bòng bong 20g, Trần bì, Mộc hương, mỗi vị 6g nấu cùng với 2 lít nước. Nấu cho đến khi còn 600ml. Chia thành 3 lần uống trong ngày.
Chữa vàng da do viêm gan
Sử dụng cây Nắp ấm, Kim tiền thảo, Mã đề mỗi vị 30g để sắc thành nước uống mỗi ngày.
Than nhiệt
Dùng 15g cây Nắp ấm đun sôi với một lượng nước vừa đủ để uống thay nước trong ngày.
Giải độc chống viêm
Dùng lá cây Nắp ấm tươi, rửa sạch, giã nhuyễn và đắp lên da để điều trị nhiễm trùng da do virus, giúp làm giảm sưng đỏ. Ngoài ra, việc sử dụng nước giã cây Nắp ấm để thoa lên da cũng có thể giúp phòng chống muỗi đốt và bảo vệ sức khỏe da.
Lưu ý
- Phụ nữ mang thai không nên sử dụng cây Nắp ấm.
- Những người thường tiểu đêm không nên uống cây Nắp ấm vào buổi chiều hoặc tối, nên uống vào buổi sáng hoặc buổi trưa.
- Nếu uống nước cây Nắp ấm, nước tiểu có thể có màu đỏ sẫm như màu cà phê, không cần phải lo lắng.
Bài viết trên đã cung cấp thêm nhiều thông tin về loài cây Nắp ấm. Cây này có nhiều công dụng và được sử dụng trong nhiều bài thuốc hiệu quả. Tuy nhiên, giống như các dược liệu khác, quý độc giả cần tham khảo ý kiến của chuyên gia để có hiệu quả điều trị tốt nhất và tránh tác dụng phụ không mong muốn.
