Trên thế giới tồn tại rất nhiều loại cây có giá trị dược lớn, nhưng ít ai biết rằng, một trong số đó chính là bọ cạp nước. Bọ cạp nước, có tên khoa học Cassia fistula L., không chỉ có tác dụng chữa nấm da, ỉa chảy, thấp khớp, mà còn có thể giúp cải thiện tình trạng ăn uống, giảm đau nhức tay chân, hỗ trợ tiêu hoá và ngăn ngừa giun đũa. Bên cạnh đó, cây này còn có khả năng nhuận tràng và tạo sự thoải mái cho đường ruột.
Mô tả cây bọ cạp nước
- Đây là một loại cây nhỡ, cao từ 6 – 12 mét, với những cành lá rải rác, sum sê và tỏa rộng.
- Lá của cây có hình dạng lông chim, mọc so le và có 5 – 6 đôi lá chét hình lục lăng. Kích thước lá dao động từ 7 – 12 cm dài và 4 – 8 cm rộng. Lá có mặt trên nhẵn, mặt dưới có lông trắng nhạt. Lá cũng có lá kèm sớm rụng và cuống lá dài khoảng 15-30 cm.
- Cụm hoa của cây được mọc ở kẽ lá thành chùm dài từ 15 – 30 cm. Hoa có màu vàng, lá bắc nhỏ và sớm rụng. Đài hoa có 5 răng với lông ở mặt ngoài, tràng hoa có 5 cánh, có móng ngắn và hẹp. Cây cũng có 10 nhị, trong đó có 3 cái rất dài, 4 cái trung bình và 3 cái rất nhỏ.
- Quả của cây có hình dạng trụ, dài khoảng 40-50 cm. Trong quả, có rất nhiều hạt được bao bọc bởi vách hóa gỗ mỏng.
Phân bố và sinh thái
Bọ cạp nước được tìm thấy rộng rãi ở Ấn Độ, Xrilanca, Malaysia, Indonesia, Philippin, New Guinea, Thái Lan, Campuchia, Lào và một số quốc gia khác trong khu vực Đông Nam Á. Ở Việt Nam, cây này thường mọc ở các tỉnh Tây Ninh, Bình Phước, Đồng Nai, các tỉnh Nam Trung Bộ và Tây Nguyên. Cây cũng được trồng ở một số thành phố lớn như Hà Nội, Tp. Hồ Chí Minh và Bình Dương.
Loài cây này thích nghi tốt với môi trường nhiệt đới, với nhiệt độ trung bình vào khoảng 25°C. Cây cũng chịu được khô hạn và thích ánh sáng. Ngoài ra, bọ cạp nước cũng có thể thích ứng với nền nhiệt độ thấp hơn và mùa đông lạnh kéo dài. Thời gian cây trưởng thành và có hoa là từ 4 – 6 năm sau khi trồng. Cây này không chỉ làm đẹp cho không gian sống mà còn cung cấp gỗ làm đồ gia dụng và vỏ làm nguồn nguyên liệu chiết tanin.
Tính chất hóa học
Bọ cạp nước có thành phần hóa học đa dạng. Hạt của cây chứa nhiều calci hữu cơ và một lượng natri tương đối thấp. Thịt quả của cây có chứa các acid amin như aspartic, glutamic và lysin, trong khi hạt lại chứa rhein, anthraquinon và fistulacidin. Vỏ hạt của cây chứa acid fistulic, lá chứa anthraquinon, tanin và các Sennosid A và B, còn vỏ rễ chứa tanin, phlobaphen và oxo-anthraquinon.
Công dụng của cây bọ cạp nước
- Quả và hạt của cây bọ cạp nước có thể được sử dụng để chữa táo bón, nhuận tràng, giảm đau lưng và đau người. Liều lượng sử dụng là từ 4 – 6g để nhuận tràng và 10-20g để tẩy.
- Cơm quả và hạt của cây có thể được sắc với nước và dùng làm thuốc chữa đau lưng, đau mình, lỵ và tiêu chảy với liều lượng từ 5 – 15g.
- Lá tươi của cây có thể được giã nát và vắt lấy nước để chữa hắc lào, đau lưng và nhuận tràng với liều dùng 15 -20 lá.
- Vỏ quả chín và hạt bọ cạp nước cũng có tác dụng nhuận tràng ở một số nước Đông Nam Á. Nước sắc từ vỏ rễ, lá và hoa cũng có tác dụng nhuận tràng nhưng yếu hơn.
- Cao nước và các flavonoid từ lá, thân, vỏ rễ và quả của cây có hoạt tính giảm đau, chống viêm và hạ sốt. Cao vỏ rễ có hoạt tính mạnh nhất.
- Cao chiết với cồn ethylic và cloroform của cây có khả năng kháng nấm in vitro chống các loại nấm gây bệnh toàn thân.
Dù là một loại cây không quá nổi tiếng, bọ cạp nước thực sự mang trong mình nhiều lợi ích bất ngờ cho sức khỏe con người. Với những tác dụng nhuận tràng, chống viêm và hạ sốt, cây này xứng đáng được chú ý và sử dụng trong y học.
Hãy truy cập www.lrc-hueuni.edu.vn để tìm hiểu thêm thông tin về các loại cây có giá trị dược khác và cách sử dụng chúng trong cuộc sống hàng ngày của bạn!
