Bối mẫu là một vị dược liệu quý được sử dụng trong Y học cổ truyền. Với hàm lượng alkaloid cao, bối mẫu giúp long đờm, giảm ho… Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về bối mẫu và những tác dụng của bối mẫu đối với sức khỏe con người.
Bối mẫu là gì?
Bối mẫu (Fritillaria cirrhosa D. Don.) thuộc họ Liliaceae, được biết đến là một thành phần chính trong các bài thuốc trị ho của Y học cổ truyền. Vậy bối mẫu là gì, có tác dụng gì đối với sức khỏe con người, hãy cùng Nhà thuốc An Khang tìm hiểu trong bài viết này nhé!
Bối mẫu phân bố chủ yếu ở Trung Quốc. Ở Việt Nam hiện vẫn chưa phát hiện cây Bối mẫu mọc tự nhiên, vị dược liệu Bối mẫu dùng trong Y học cổ truyền đều được nhập từ nước ngoài.
Bối mẫu thường được phân thành 2 loại:
- Xuyên bối mẫu (Bulbus Fritillariae cirrlosae) là tép dò khô của cây Xuyên bối mẫu (Fritillaria roylei Hook.).
- Triết bối mẫu (Bulbus Fritillariae thunbergii) là tép dò khô của cây Triết bối mẫu (Fritillaria thunbergii Miq.).
Đặc điểm thực vật:
- Cây Xuyên bối mẫu (Fritillaria roylei Hook.) mọc và sử dụng đầu tiên ở Tứ Xuyên – Trung Quốc. Là cây sống lâu năm, cao 40-60cm. Lá mọc vòng (3-6 lá), đầu lá cuộn lại. Vào tháng 3-4 cây ra hoa. Hoa mọc ra từ kẽ lá, có hình chuông, dài 3.5-5cm, đầu chúc xuống đất. Hoa bên ngoài có màu vàng lục nhạt, bên trong có màu xanh lục nhạt, chân hoa màu tím.
- Cây Triết bối mẫu (Fritillaria thunbergii Miq.) mọc và sử dụng chủ yếu ở Triết Giang – Trung Quốc. Lá của cây Triết bối mẫu hẹp hơn và đầu lá cuộn lại nhiều hơn so với cây Xuyên bối mẫu, tép dò to hơn tép dò của cây Xuyên bối mẫu.
Bộ phận dùng: Thân, củ
Bối mẫu có chứa nhiều alkaloid (peiminin, peimin, peimisin, peimidin, peimitidin, fritimin), các nguyên tố kim loại (Cu, Mn, Zn,…) và các hợp chất peiminoside. Những thành phần này giúp bối mẫu có tác dụng hạ huyết áp, long đờm, giảm ho.
Tác dụng của bối mẫu đối với sức khỏe
Trị ho, long đờm, chống viêm
Theo một số nghiên cứu các thành phần hoạt tính sinh học trị ho, long đờm và chống viêm của bối mẫu là 4 alkaloid: imperialine, chuanbeinone, verticinone và verticine. Trong đó imperialine đóng vai trò quan trọng nhất.
Một vài nghiên cứu khác về tác dụng và cơ chế chống viêm của các alkaloid trong bối mẫu, kết quả chỉ ra rằng imperialine, vertivinone, verticine, peimisine và delavine giúp ngăn chặn chất trung gian gây viêm trong các đại thực bào RAW264.7 bị kích thích bởi lipopolysaccharid (LPS).
Hỗ trợ điều trị viêm đường hô hấp
Một nghiên cứu in vivo về đặc tính chống viêm của alkaloid có trong bối mẫu đã cung cấp bằng chứng khoa học về tác dụng trị viêm đường hô hấp của vị dược liệu này.
Một nghiên cứu khác cho thấy isosteroid alkaloid imperialin có trong bối mẫu giúp cải thiện chức năng phổi và tình trạng viêm của bệnh viêm phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD).
Nghiên cứu của Lin và cộng sự năm 2006 đã phát hiện imperaline và sinpeinine A kháng chọn lọc thụ thể muscarinic M2, 3-beta-acetylimperialine kháng chọn lọc thụ thể muscarinic M3. Điều này cho thấy các hợp chất alkaloid này của bối mẫu có tác dụng trong điều trị hen suyễn.
Hỗ trợ điều trị ung thư phổi
Các nghiên cứu in vitro và in vivo về hoạt tính chống khối u của bối mẫu, cho thấy các alkaloid trong vị dược liệu này có tác dụng hỗ trợ điều trị ung thư phổi.
Bối mẫu giúp điều trị và tăng thời gian sống cho bệnh nhân ung thư phổi trong lâm sàng, vị dược liệu này đang được sử dụng rộng rãi như một phương pháp điều trị bổ trợ trong hóa trị ung thư phổi, hiệu quả điều trị có thể lên đến 70-95%.
Hỗ trợ điều trị lao phổi
Trong y học cổ truyền Trung Quốc (TCM), Bối mẫu đóng một vai trò quan trọng trong việc điều trị bệnh lao và thúc đẩy việc khám phá phát triển các loại thuốc chống lao mới.
Bối mẫu được chứng minh là có tác dụng trong điều trị bệnh lao trong một nghiên cứu.
Thuốc y học cổ truyền Trung Quốc (TCM) có chứa bối mẫu có tác dụng tốt đối với điều trị lao phổi. Do đó, bối mẫu là một loại thuốc tiềm năng để điều trị lao phổi và ngăn chặn thể lao tiềm ẩn tiến triển thành thể hoạt động.
Liều dùng và lưu ý khi dùng bối mẫu
Liều dùng
Mỗi ngày dùng 4-9 gam dạng thuốc sắc hoặc dạng bột hòa tan với nước, uống 3-4 lần/ngày.
Lưu ý
Không dùng kết hợp bối mẫu với ô đầu vì chúng sẽ tương tác với nhau gây ra các tác dụng bất lợi cho sức khỏe.
Không dùng bối mẫu ở những bệnh nhân có chứng hư hàn như đờm lạnh, đờm loãng ướt.
Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn đọc thêm những thông tin bổ ích về Bối mẫu. Tuy nhiên, bạn nên sử dụng vị dược liệu quý này một cách hợp lý để có thể tối ưu hiệu quả và hạn chế rủi ro xảy ra.
Nguồn: suckhoedoisong, frontiers
