Những câu hỏi xoay quanh nguồn gốc của con người luôn là những câu đố gây trở ngại cho các nhà khảo cổ học hàng đầu. Một loạt những cuộc thảo luận đã diễn ra, nhưng cho đến ngày nay, câu trả lời vẫn chưa được tìm ra.
Hành trình từ những vi sinh vật bé tẹo
Để hiểu được sự xuất hiện của con người đầu tiên, chúng ta cần nhìn vào quá trình tiến hóa của các loài sinh vật trước đó. Ví dụ, sự sống đầu tiên trên Trái Đất được biết đến đã xuất hiện cách đây hơn 3,5 tỷ năm. Những sinh vật này rất nhỏ bé, với kích thước không thể nhìn thấy bằng mắt thường. Chúng sống dưới nước trong một môi trường cực kỳ khác biệt so với thế giới hiện tại. Lúc đó, các lục địa đang hình thành và không có ô-xy trong không khí như ngày nay.
Từ đó, sự sống trên Trái Đất đã trải qua sự đa dạng và biến đổi liên tục. Trong khoảng 1 tỷ năm trong lịch sử Trái Đất (khoảng từ 1,8 tỷ năm trước đến 800 triệu năm trước), sự sống trên hành tinh chúng ta không thể nào khác biệt hơn so với một lớp bùn nhầy rộng lớn.
Dòng dõi lâu đời của con người
Con người hiện đại chúng ta, Homo sapiens, là một phần của tông Người. Tuy nhiên, chúng ta có những người họ hàng lâu đời khác, bao gồm người Neanderthal. Homo sapiens là loài duy nhất trong tông Người mà vẫn tồn tại cho đến ngày nay.
Tông Người đã xuất hiện hàng triệu năm trước và trải qua nhiều sự biến đổi nhỏ trong quá trình tiến hóa. Từ cuộc sống phức tạp của chúng ta, để trả lời câu hỏi về con người đầu tiên, chúng ta cần định rõ ý nghĩa của “con người” trong ngữ cảnh này.
Mặc dù có vẻ ngớ ngẩn, nhưng sự khác biệt giữa chúng ta và tổ tiên xa xưa của chúng ta, được biết đến với tên gọi Lucy, là nhỏ hơn rất nhiều so với sự khác biệt giữa một con người và một con vật như mèo hay chó. Điều này làm cho việc trả lời câu hỏi trở nên vô cùng khó khăn. (Chúng ta sẽ tìm hiểu rõ hơn về Lucy ở phần dưới).
Do tính phức tạp của cây gia hệ tiến hóa, các nhà khoa học đã đưa ra hai câu trả lời, và bạn có thể chọn một cái mà bạn cho là đúng.
Chúng ta là Homo sapiens
Câu trả lời đầu tiên cho rằng “con người” đầu tiên là thành viên đầu tiên của loài Homo sapiens. Con người này giống như chúng ta, chỉ khác là không có iPhone thôi!
Bộ xương cổ nhất được tìm thấy của loài Homo sapiens có niên đại khoảng 300.000 năm ở Morocco. Tổ tiên này sống cùng thời với các loài khác trong tông Người, bao gồm cả người Neanderthal và người Denisovan. Câu trả lời cho câu hỏi khác biệt giữa chúng ta và các loài khác trong tông Người có thể là bộ não của chúng ta. Homo sapiens được cho là loài duy nhất có thể sáng tạo nghệ thuật và ngôn ngữ, mặc dù có một số phát hiện gần đây cho thấy người Neanderthal cũng có tài năng nghệ thuật.
Việc Homo sapiens tồn tại và phát triển đến ngày nay có thể được giải thích bằng khả năng sáng tạo của chúng ta. Từ những bức vẽ được tìm thấy trong hang động ở Pháp và Indonesia, chúng ta có thể suy luận rằng khả năng sáng tạo của con người đã giúp chúng ta tồn tại đến ngày nay.
Người đầu tiên thuộc tông Người
Câu trả lời thứ hai cho rằng “con người” đầu tiên là con người đầu tiên thuộc tông Người, bao gồm cả tinh tinh và khỉ đột.
Mặc dù không thể xác định chính xác ai là tổ tiên đầu tiên của chúng ta, nhiều nhà khoa học cho rằng tổ tiên đầu tiên của chúng ta là Australopithecus afarensis. Loài này có hình dáng khác biệt so với chúng ta, nhưng đã đứng thẳng và biết sử dụng công cụ đá. Bằng chứng rõ nhất cho giả định này là bộ xương nổi tiếng được gọi là Lucy.
Vào thời điểm Lucy còn sống, khoảng 3,18 triệu năm trước, cơ thể Lucy còn có lông. Lucy có chiều cao tương tự như chúng ta ngày nay và đã chết khi trưởng thành. Bộ xương của Lucy được tìm thấy ở châu Phi, và mặc dù không hoàn chỉnh nhưng vẫn mang đến nhiều thông tin quý giá. Điều này làm cho việc xác định ai là “con người” đầu tiên trở nên khó khăn.
Hầu hết các hóa thạch cùng thời Lucy không hoàn chỉnh. Chúng ta chỉ có một số hóa thạch hạn chế để nghiên cứu. Mỗi phát hiện mới đều quan trọng và mang đến một mảnh ghép mới cho cây gia hệ của chúng ta.
Đọc thêm: Bạn có thể tìm hiểu thêm về nguồn gốc và tiến hóa của con người trên trang web www.lrc-hueuni.edu.vn.
