Cà cuống không chỉ là một món ăn độc đáo mà còn được sử dụng trong y học truyền thống. Bác sĩ Phạm Lê Phương Mai sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về đặc điểm, công dụng và cách sử dụng của loại dược liệu này.
1. Cà cuống là con gì?
- Tên gọi khác: Sâu quế, Đà cuống.
- Tên khoa học: Belostoma indica Vitalis (Lethocerus indicus Lep).
- Họ khoa học: Họ Chân bơi (Belostomatidae).
Cà cuống đã được ghi vào Sách đỏ quốc gia để có biện pháp bảo vệ và gây nuôi phát triển.
1.1. Đôi nét về loài Cà cuống
Đây là loại côn trùng nhỏ gần giống con gián. Chúng có mình dài khoảng 7-8 cm, rộng 3 cm, màu nâu xám với nhiều vạch đen. Đầu nhỏ hình tam giác, hai mắt tròn và to, miệng là một ngòi nhọn hút thức ăn. Chân dài, khỏe, chia đốt và có móng nhọn sắc. Bụng vàng nhạt, có lông mịn và một bộ cánh mỏng nửa mềm nửa cứng phía trên. Con Cà cuống có thể tấn công và hút máu các loài động vật khác như tôm, tép, cá con, dế…
1.2. Phân bố và thu hoạch
Cà cuống phân bố ở vùng Viễn Đông, từ Liên bang Nga đến các vùng nhiệt đới như Ấn Độ và Úc. Ở Việt Nam, chúng sống ở các tỉnh từ Bắc vào Nam, nhưng nhiều nhất ở miền Bắc. Môi trường ô nhiễm và tác động của hóa chất đã làm cho loài côn trùng này trở nên hiếm và có nguy cơ bị tuyệt diệt.
1.3. Bộ phận dùng làm thuốc
Loài côn trùng này có thể được sử dụng làm thức ăn và cũng có thể tạo ra một số phần dùng làm thuốc, bao gồm thịt, trứng và tinh dầu. Thịt và trứng thường được sử dụng làm gia vị cho món nước chấm bánh cuốn và nước dùng bún thang. Tinh dầu từ Cà cuống có mùi thơm đặc trưng và được pha vào nước mắm, không thể thiếu trong các món ăn truyền thống như bún chả, bún thang, chả cá, bánh cuốn.
1.4. Bảo quản vị thuốc
Muốn bảo quản tinh dầu Cà cuống được lâu, cần đựng trong lọ có nút mài để tránh bay hơi.
2. Thành phần hóa học – Tác dụng
2.1. Thành phần hóa học
Các bộ phận của Cà cuống chứa những thành phần khác nhau. Thịt và trứng chứa protein, lipid và các vitamin. Tinh dầu Cà cuống có chứa một chất thơm được xác định là Hexanol acetate. Hiện nay, đã tổng hợp được một số tinh dầu Cà cuống nhân tạo, nhưng mùi vị không hoàn toàn giống với tinh dầu Cà cuống thiên nhiên.
2.2. Tác dụng y học hiện đại
Tinh dầu Cà cuống có tác dụng như một chất kích thích thần kinh và có thể tăng cường khả năng sinh dục ở nam giới ở mức độ nhẹ. Có thể được sử dụng trong một số trường hợp yếu sinh lý ở nam giới.
2.3. Tác dụng y học cổ truyền
Cà cuống có vị ngọt, cay, tính bình, không độc. Có tác dụng bổ thận, tráng dương, lợi tiêu hóa.
3. Cách sử dụng Cà cuống
Cà cuống thường được chế biến làm thức ăn bổ dưỡng. Ở Trung Quốc, người ta luộc Cà cuống với chút muối ở Quảng Châu hoặc xào trong dầu mè ở Bắc Kinh. Ở Singapore, món Cà cuống được ưa chuộng là “fwai fa shim”. Ở Việt Nam, Cà cuống có thể được sử dụng bỏ chân, cánh, đuôi phụ rồi hấp hoặc nướng để ăn. Tinh dầu Cà cuống là một gia vị quý giá trong các món ăn truyền thống như bún chả, bún thang, chả cá, bánh cuốn.
4. Lưu ý
Cà cuống có tác dụng kích thích thần kinh và hưng phấn bộ phận sinh dục nếu dùng ở liều thấp. Tuy nhiên, khi dùng ở liều cao có thể gây ngộ độc. Chúng ta nên tham khảo ý kiến bác sĩ để kiểm soát rủi ro và những tác dụng không mong muốn khi sử dụng Cà cuống.
Cà cuống là một vị thuốc cổ truyền được sử dụng từ rất lâu trong dân gian. Với nhiều tác dụng quý, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ để phát huy hết công dụng của vị thuốc đối với sức khỏe.
