Ba đậu, mạy vắt, mằn để, cóng khói, giang tử, ba đậu tàu, pụt tau, san to yà – cây thảo dược này không chỉ có tên gọi đa dạng mà còn có nhiều công dụng tuyệt vời. Với loạt bài viết này, chúng ta sẽ khám phá những bí mật thú vị về cây thuốc đặc biệt này.
Giới thiệu
Cây thuốc ba đậu (Croton tiglium L.) thuộc họ Euphorbiaceae, đặc biệt phổ biến ở miền bắc Việt Nam và Trung Quốc. Ba đậu có vị thuốc hạt (semen tiglii), dầu hạt (oleum tiglii) và ba đậu sương.
Mô tả cây thuốc ba đậu
Cây ba đậu nhỡ cao 3-6m, lá hình trứng, mọc so le, hình dáng đặc trưng của lá cây thường có màu đỏ nâu. Hoa mọc thành chùm dài 10-20cm, quả nang màu vàng nhạt tách thành 3 mảnh vỏ. Hạt hình trứng có vỏ cứng, mờ, màu nâu xám.
Phân bố, thu hái và chế biến
Ba đậu thường mọc hoang và được trồng ở nhiều tỉnh miền Bắc Việt Nam và Trung Quốc. Quả của cây chín vào tháng 8-9, lúc đó hái về phơi khô đập lấy hạt. Người ta cũng có thể để quả nguyên để dễ bảo quản và sử dụng sau này.
Tác dụng dược lý
Dầu ba đậu có tác dụng gây phồng mạnh trên da, làm da nóng bỏng và phồng lên. Ngoài tác dụng trị mụn, dầu ba đậu còn được sử dụng như một loại thuốc tẩy mạnh. Với liều nhỏ, dầu ba đậu có thể gây đi ngoài nhiều lần, đau bụng và nóng ở hậu môn. Tuy nhiên, nếu dùng với liều cao, dầu ba đậu có thể gây viêm ruột và ngộ độc, thậm chí tử vong.
Công dụng và liều dùng
Cây ba đậu được sử dụng trong Đông y và Tây y với cách dùng khác nhau. Trong Đông y, ba đậu được sử dụng để tả hàn tích, trục đờm và hành thủy. Trong Tây y, dầu ba đậu được sử dụng để điều trị tê thấp, viêm phổi, đau ruột và viêm phế quản.
Trong nhân dân, người ta thường sử dụng hạt ba đậu ép bỏ hết dầu để làm ba đậu sương. Ba đậu sương thường được sử dụng với liều 0,01-0,05g, phối hợp với nhiều vị thuốc khác để giảm nguy cơ ngộ độc.
Ngoài ra, cây ba đậu cũng được sử dụng để chữa thủy thũng. Một số bài thuốc truyền thống có sử dụng cây ba đậu bao gồm Đơn tam vật bạch thang và Đơn chữa đau bụng viêm dạ dày.
Dầu ba đậu là một vị thuốc mạnh mẽ, nhưng nó cũng có nguy hiểm. Việc sử dụng ba đậu cần được tuân thủ đúng liều lượng và hướng dẫn của chuyên gia y tế.
Hãy cẩn thận khi sử dụng cây thuốc ba đậu và tìm hiểu kỹ trước khi quyết định sử dụng trong điều trị bệnh.
