Một cây lily có tên khoa học là Canna indicaL., cũng được gọi là Canna edulis Ker Gawl., C. aurantiaca Roscoe, A. barbadica Bouche, C. ammaei Andre. Nó còn có tên gọi khác như Wild canna lily, canna và Indian shot. Cây này thuộc họ Cannaceae và có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới của Mỹ, nhưng vẫn chưa chắc chắn về phạm vi sống tự nhiên chính xác của nó. Nó được coi là cây gốc ở Mexico, Trung Mỹ, Caribe và Nam Mỹ nhiệt đới.
Canna indica đã tự nhiên hoá trong một số vùng đông và đông nam của Úc, New Zealand, miền nam Hoa Kỳ, châu Phi đông và miền nam, Hawaii và một số hòn đảo Thái Bình Dương khác. Cây Canna indica là loài xâm lấn ở một số khu vực Kenya, Uganda và Tanzania. Nó thường mọc ven đầm lầy, bờ sông và những vùng khác ẩm ướt. Đôi khi, nó cũng mọc ở những khu vườn cũ, những nơi bị phá vỡ và vùng đất không sử dụng.
Canna indica là một loại cây thảo dài (thuộc loại cây lâu năm), cao khoảng 90-180 cm. Cành thẳng đứng của cây (cao 1-2m) chắc chắn, không lông và màu xanh. Lá cây được sắp xếp xen kẽ, có lá đai bám vào gốc và có lá một mặt rộng lớn (dài 20-60 cm và rộng 10-30 cm). Lá cây có hình bầu dục và có điểm nhọn ở đỉnh (đầu lá nhọn hoặc nhọn). Lá không lông, mép lá nguyên và thu hẹp ở gốc nơi chúng nối vào phần trên của lá đai.
Hoa của cây có thể có màu đỏ, vàng hoặc thậm chí màu đỏ và vàng (vàng có chấm đỏ hoặc ngược lại) và rất nổi bật. Chúng nở một mình hoặc theo cặp (cụm đơn ngọn) và được sắp xếp thành các cụm lớn hơn (có 6-20 hoa) ở đầu các cành hoa. Mỗi bông hoa có vẻ như có năm ‘cánh hoa’ nhưng thực tế đó chỉ là cấu trúc hoa khác (staminodes và sợi nhụy giả) đã được thay đổi để giả mạo như cánh hoa. Cánh hoa thực sự là ba cấu trúc giống như chiếc lá tạo thành (dài 4-6.5 cm và rộng 0.4-0.7 cm). Chúng kết hợp với nhau ở gốc (tạo thành một ống hoa dài từ 5-15 mm) và viền của chúng cong vào bên trong. Mỗi bông hoa có ba loại sợi giả khác nhau một chút (ba bộ phận ngoài staminodes, một bộ phận trong là staminode nằm bên trong và một sợi nhụy giả có hình lá hoa). Ba bộ phận ngoài staminodes tương đối rộng (dài 3.5-6 cm và rộng 0.5-1.5 cm) trong khi sợi nhụy giả bên trong (labellum) thường hẹp hơn một chút (dài tới 4-5 cm và rộng 0.8 cm) và đầu lá đào lùn (có một điểm cong lùn). Sợi nhụy giả đơn lẻ còn hẹp hơn (rộng 3-4 mm) và có bột nở khoảng 10 mm dài, nằm ở giữa một bên của sợi nhụy giả. Mỗi bông hoa cũng có ba lá đài hẹp (dài 9-17 mm và rộng 2-5 mm) và gốc của chúng cũng được bao quanh bởi một chiếc lá bắp (dài 5-30 mm và rộng 5-15 mm) và lá bắp nhỏ (dài 5-20 mm và rộng 3-8 mm).
Quả của cây (dài 1.5-3 cm và rộng 1.5-2 cm) có hình bầu dục hoặc gần như tròn và được đỉnh bằng lá đài cứng. Ban đầu, chúng có màu xanh hoặc tím và có nhiều gai ngắn (gai nhỏ) nhưng khi trưởng thành chúng chuyển thành màu nâu và có thể mất một số hoặc tất cả những gai nhỏ của chúng. Chúng bung nở khi chín để giải phóng nhiều hạt màu đen, mịn, tròn hoặc hình quả trứng. Những hạt này tương đối lớn (dài 5-8 mm và rộng 4-7 mm) và rất cứng. Loài này sinh sản bằng hạt và sinh sản sinh thái qua rễ chồi dưới mặt đất (rhizomes) thịt. Hạt được cho rằng được lan truyền bởi chim, trong khi hạt và rễ chồi cũng có thể được lan truyền bởi lũ lụt và trong rác thải vườn.
Canna indica rất giống với loài canna trong vườn (Canna x generalis và Canna x orchiodes). Những loài này có thể được phân biệt qua những sự khác biệt sau đây:
- C. indica có năm ‘cánh hoa’ giả (bốn sợi hoa lá và một sợi nhụy giả) tương đối hẹp (ít hơn 15 mm). Cánh hoa thực sự của nó được kết hợp với nhau ở gốc và tạo thành một ống ngắn (5-15 mm). Những cánh hoa này không bị cong lùn sau khi hoa đã mở trong một thời gian.
- C. x generalis có năm ‘cánh hoa’ giả (bốn sợi hoa lá và một sợi nhụy giả) tương đối rộng (15-55 mm). Cánh hoa thực sự của nó được kết hợp với nhau ở gốc và tạo thành một ống ngắn (5-15 mm). Những cánh hoa này không bị cong lùn sau khi hoa đã mở trong một thời gian.
- C. x orchiodes có năm ‘cánh hoa’ giả (bốn sợi hoa lá và một sợi nhụy giả) tương đối rộng (15-60 mm). Cánh hoa thực sự của nó được kết hợp với nhau ở gốc và tạo thành một ống dài (20-50 mm). Những cánh hoa này bị cong lùn sau khi hoa đã mở trong một thời gian.
Canna là loài hoa trồng phổ biến trong các vườn nhiệt đới và ôn đới và có rất nhiều biến thể được trồng. Chúng có hoa màu vàng, cam, hồng hoặc đỏ đẹp và kỳ lạ, đôi khi có các đốm hoặc lửa trên mình. Hoa của các biến thể trồng là lớn hơn nhiều so với hoa của Canna indica. Các hạt được sử dụng trong trang sức như vòng đeo tay và khuyên tai. Tuy nhiên, những ứng dụng này không thể đền bù cho những tác động tiêu cực của cây này.
Canna indica hình thành các bụi dày đặc, đặc biệt là ở vùng ven sông, và thay thế các loài động thực vật nước ngọt và đồng cỏ bản địa. Nó có thể hạn chế phong cách di chuyển của nước, gây lũ lụt và hạn chế việc tiếp cận các con đường nước. Ở Hawaii và Fiji, nó cũng tự nhiên hóa trong các khu rừng ẩm ướt và cán bộ trống của rừng. Ở Hawaii, nó còn là loại cỏ dại của các cây trồng (ví dụ như dừa).
Canna indica được coi là một loài xâm lấn ở các vùng khác trên thế giới như Úc và nhiều quần đảo Thái Bình Dương. Nó được liệt kê trong Cơ sở dữ liệu các loài xâm lấn toàn cầu (GISD 2011). Nó được liệt kê là loài cỏ dại nguy hại ở Nam Phi và được coi là loài cỏ dại nguy hại ở Nam Phi (các loài cấm phải được kiểm soát. Chúng không có tác dụng kinh tế và có các đặc điểm có hại cho con người, động vật hoặc môi trường).
Các biện pháp quản lý chính xác cho bất kỳ loài xâm lấn cây nào sẽ phụ thuộc vào những yếu tố như địa hình, chi phí và khả năng lao động, mức độ nhiễm sắc và sự hiện diện của các loài xâm lấn khác. Một số yếu tố của phương pháp quản lý tích hợp được giới thiệu bên dưới.
Hình thức tốt nhất của quản lý loài xâm lấn là ngăn chặn. Nếu không thể ngăn chặn được, tốt nhất là xử lý các loài cỏ xâm lấn khi chúng còn nhỏ để ngăn chúng phát triển (phát hiện sớm và phản ứng nhanh). Kiểm soát cỏ xâm lấn trước khi chúng ra hạt sẽ giảm thiểu những vấn đề trong tương lai. Kiểm soát thường tốt nhất được áp dụng cho các khu vực ít bị nhiễm trùng trước khi giải quyết các nhiễm trùng dày đặc. Cần thực hiện công việc theo sau một cách kiên nhẫn để đảm bảo quản lý bền vững.
Cây nhỏ có thể bị nhổ đi nhưng quan trọng là phải loại bỏ hoàn toàn rễ cây Canna indica do nó sinh sản sinh thái từ rễ chồi dưới mặt đất. Thường thì sẽ cần đào hoặc phun thuốc diệt cỏ. Khi sử dụng thuốc diệt cỏ, luôn đọc nhãn trước và tuân thủ tất cả các hướng dẫn và yêu cầu an toàn. Nếu còn thắc mắc, hãy tư vấn chuyên gia.
Chúng tôi không tìm thấy thông tin liên quan đến kiểm soát sinh học của loài này.
Canna indica không được liệt kê là cỏ dại nguy hại bởi các tiểu bang hoặc chính phủ tại Kenya, Tanzania và Uganda.
Nguồn thông tin:
- Germplasm Resources Information Network (GRIN). www.ars-grin.gov/npgs/index.html. National Germplasm Resources Laboratory, National Genetic Resources Program, Agricultural Research Service (ARS), United States Department of Agriculture (USDA), Beltsville, Maryland, USA. Truy cập vào tháng 3 năm 2011.
- GISD (2011). Global Invasive Species Database online data sheet. Canna indica (herb). www.issg.org/database. Truy cập vào tháng 3 năm 2011.
- Henderson, L. (2001). Alien weeds and invasive plants. A complete guide to declared weeds and invaders in South Africa. Plant Protection Research Institute Handbook No. 12, 300pp. PPR, ARC South Africa.
- Henderson, L. (2002). Problem plants in Ngorongoro Conservation Area. Final Report to the NCAA.
- Henderson, L. and Cilliers, C.J. 2002. Invasive aquatic plants-a guide to the identification of the most important and potentially dangerous invasive aquatic and wetland plants in South Africa. PPRI Handbook No. 16, Agricultural Research Council, Pretoria.www.arc.agric.za/uploads/images/0_SAPIA_NEWS_No._17.pdf.
- Pacific Island Ecosystems at Risk (PIER). Canna indica L., Cannaceae: plant threats to Pacific ecosystems. www.hear.org/Pier/species/canna_indica.htm. Institute of Pacific Islands Forestry, Hawaii, USA. Truy cập vào tháng 3 năm 2011.
- USDA Plants Profile. Canna indica L. Indian shot. Plants Profile. plants.usda.gov/java/profile?symbol=CAIN19. National Plant Data Center, National Resources Conservation Service, United States Department of Agriculture, Baton Rouge, Louisiana, USA. Truy cập vào tháng 3 năm 2011.
- Agnes Lusweti, National Museums of Kenya; Emily Wabuyele, National Museums of Kenya, Paul Ssegawa, Makerere University; John Mauremootoo, BioNET-INTERNATIONAL Secretariat – UK.
- Trang thông tin này được thích nghi từ The Environmental Weeds of Australia của Sheldon Navie và Steve Adkins, Trung tâm Công nghệ Thông tin Sinh học, Đại học Queensland. Chúng tôi công nhận sự hỗ trợ từ National Museums of Kenya, Tropical Pesticides Research Institute (TPRI) – Tanzania và Makerere University, Uganda. Hoạt động này đã được tiến hành như một phần của Dự án BioNET-EAFRINET UVIMA (Taxonomy for Development in East Africa).
- BioNET-EAFRINET Regional Coordinator: [email protected]
Hãy ghé thăm chúng tôi tại www.lrc-hueuni.edu.vn để biết thêm thông tin về cây lily đẹp này!
