Ở vùng quê hay ngoại thành, khi trẻ con chơi đùa trong vườn hoặc đi picnic trong rừng, việc bị ong đốt không phải là điều hiếm. Khi trẻ được đưa đến bệnh viện, bác sĩ thường hỏi xem trẻ bị ong gì đốt. Vì vậy, phụ huynh cần lưu ý cách nhận dạng các loài ong, cách sơ cứu nếu bị ong đốt và cách phòng ngừa. Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá những thông tin thú vị về loài ong vò vẽ và ong mật.
Ong vò vẽ – Loài ong độc đáo
Ong vò vẽ, có tên khoa học là Vespa affinis, có thân và bụng thon dài. Màu sắc của chúng xen kẽ giữa đen và vàng. Đầu rộng bằng ngực, không nhẵn, có nhiều nốt rỗ lấm chấm nhỏ. Lông tơ trên cơ thể ong vò vẽ cứng, ngắn và thưa. Ong vò vẽ thường xây tổ nơi lộ thiên, trên cành cây hoặc bụi cây, và đôi khi làm tổ trong mái nhà. Tổ ong vò vẽ có nhiều lớp, giống như một quả banh hoặc bắp cải, bề mặt nhăn nhúm nên dân gian thường gọi là ong mặt quỷ.
Ong vò vẽ ăn côn trùng và ấu trùng nhện. Chỉ có ong thợ mới đốt người và động vật để tự vệ khi tổ ong bị phá hoặc bị đe dọa. Ong vò vẽ thường bị thu hút bởi người mặc quần áo sặc sỡ, xịt nước hoa, hoặc bỏ chạy sau khi chọc phá tổ ong.
Ong vàng – Một thành viên khác trong họ ong vò vẽ
Ong vàng, nhỏ gọn với cơ thể thon, được mài vàng toàn bộ. Chúng xây tổ trên cây hoặc dưới mái nhà tranh.
Ong mật – Loài ong có vai trò quan trọng trong việc thụ phấn
Họ Apidae bao gồm ong mật (honey bees), ong nghệ (bumble bees) và ong bầu. Ngòi nọc của chúng có ngạnh, sau khi cắm vào da vật bị đốt, không thể rút ra và ong bị chết. Mỗi con ong mật chỉ đốt một lần.
Ong mật, đầu lưng của chúng có lông xù, bụng trên có màu nâu và đen xen kẽ.
Ong nghệ, đầu lưng của chúng có lông xù và vùng cổ cũng như lưng trên có màu vàng nghệ. Cánh của ong nghệ cũng có màu vàng nghệ.
Ong bầu có hình dáng tròn, có lông, bay chậm và phát ra tiếng ồn ầm ĩ.
Vai trò của ong trong tự nhiên và cuộc sống con người
Ong là loài côn trùng tiến bộ nhất, sống thành xã hội và thực hiện nhiều hoạt động bản năng như xây tổ, nuôi con và phân công lao động. Chúng thường xây tổ ở nơi có điểm tựa như nhánh cây và mái nhà. Vật liệu xây dựng tổ ong thường được làm từ vỏ cây, gỗ mục nghiền nát và trộn với nước bọt thành một loại chất kết dính.
Một đàn ong có thể có từ vài chục (như ong đất) đến vài trăm con (như ong vò vẽ) hoặc có thể lên đến vài chục ngàn con (như ong mật). Trong một đàn ong, chúng ta có ba loại ong: ong chúa, ong đực và ong thợ. Ong chúa có kích thước lớn, cánh ngắn và bụng to chứa hai buồng trứng ở hai bên, và chỉ có nhiệm vụ đẻ trứng. Ong đực phát triển từ trứng không thụ tinh và chỉ thực hiện nhiệm vụ thụ tinh. Ong thợ là những con ong cái, tuy nhiên, hệ thống sinh dục của chúng không phát triển đầy đủ. Chức năng của ong thợ bao gồm xây tổ, kiếm thức ăn, chăm sóc ấu trùng và bảo vệ tổ.
Trong tự nhiên, ong đóng vai trò rất quan trọng trong việc thụ phấn cho cây trồng. Ngoài ra, những sản phẩm của ong như mật ong và sáp ong cũng được sử dụng rộng rãi trong cuộc sống hàng ngày, cũng như trong lĩnh vực dược phẩm như sữa ong chúa và nọc ong.
Tuy nhiên, tai nạn do bị ong đốt có thể rất nguy hiểm cho con người và động vật do sự hiện diện của các chất độc trong nọc của ong như Melittin, Phospholipase A, B, Hyaluronidase, Histamine, Serotonin, Acetylcholine, Acid phosphatase, Apamin,… Những chất này có thể gây tổn thương cho thận, gan, cơ thể, gây tán huyết, rối loạn đông máu, tổn thương phổi gây suy hô hấp,…
Nếu bị ong đốt, lấy vòi chích ra nếu có bằng cách khều nhẹ hoặc dùng nhíp để lấy ra. Tránh nặn chỗ bị chích bằng tay vì có thể làm lan rộng độc nọc. Rửa sạch vùng bị chích bằng xà phòng và nước ấm, đắp băng lạnh lên vết cắn để giảm đau và sưng. Đưa nạn nhân đến cơ sở y tế nếu gặp các triệu chứng như nổi mề đay, mệt mỏi, tay chân lạnh, tiểu đỏ, tiểu ít hoặc bị ong vò vẽ đốt hơn 10 vết.
Để tránh bị ong đốt, hãy tránh mặc đồ màu sắc sặc sỡ khi đi chơi du ngoạn ở miền quê hoặc trong rừng. Hãy tránh leo trèo và hái trái cây có thể gây tai nạn do té và bị ong tấn công, do vô tình hay cố ý chọc phá tổ ong. Hãy kiểm soát tổ ong trong vườn và xung quanh nhà.
Vậy là chúng ta đã cùng khám phá những bí mật thú vị về những loài ong độc đáo. Hãy giữ an toàn và cân nhắc những biện pháp phòng ngừa để tránh những tai nạn không mong muốn.